Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2011
Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 2011
Πέμπτη 1 Δεκεμβρίου 2011
Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011
Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2011
Συνομιλώντας με τον Καβάφη
Δύο ποιήματα που μπορούν να διαβαστούν παράλληλα με το Περιμένοντας τους βαρβάρους
Επιτέλους έφθασαν οι κήρυκες και είπαν: οι βάρβαροι έρχονται.
Στην πόλη ετοιμάζονται να τους υποδεχθούν.
Ενθουσιασμένοι οι νέοι ήδη φωνάζουν τα ονόματά τους
και σπεύδουν να δοξολογήσουν νέους θεούς.
Δεν λένε οι ποιητές ότι οι βάρβαροι είναι μια κάποια λύση;
Τώρα γράφουν ποιήματα εγκωμιαστικά γι’ αυτούς
και περιμένουν τη μέρα που θα τα διαβάζουν μεγαλόφωνα,
ενώ κατάπληκτοι οι βάρβαροι (κι ένοπλοι)
θα χειροκροτούν και θα αποστηθίζουν […]
Αλλά δεν γνωρίζουν οι ποιητές ότι πρώτοι αυτοί θα κρεμαστούν στην αγορά,
μαζί με τους νέους που έτρεξαν για να ανοίξουν τις πύλες,
και να μπάσουν στην πόλη εκείνους που με τόση επιθυμία τους περίμεναν.
Γιατί οι βάρβαροι είναι βάρβαροι και δεν είναι καμία λύση.
Ντιμίταρ Βασίλεφ, Οι νέοι βάρβαροι
«Ήρθαν οι βάρβαροι, αγαπητέ μου Καβάφη,
Έφτασαν. Άρα υπάρχουν ακόμη.
Ενώ εσύ μας διαβεβαίωνες … Υποσχόσουν
ότι αυτοί θα ήσαν μια κάποια λύση.
Θα ήταν καλύτερα να μην τους είχαμε υποδεχτεί.
Διότι κλέψαν τις τόγες και τα πολύτιμα μπαστούνια μας.
Στέμματα, βραχιόλια, δαχτυλίδια – κλέψαν.
κι όλα τα κοσμήματα που τις καρδιές μας βαυκάλιζαν, τα 'κλεψαν.
Σκότωναν για έναν απλό λόγο. Και η μεγάλη
σύγχυση, ο τρόμος ο μεγάλος, ακολούθησαν.
Και τώρα τι θα γίνουμε μ' αυτούς τους βαρβάρους ;
Οι Συγκλητικοί νομοθετούν σπαζοκεφαλιάζοντας.
Με πέντε κλειδαριές αμπαρώνουμε τις πόρτες μας
κι οι δρόμοι κι οι καρδιές μας έχουν ερημώσει.
Ενώ οι βάρβαροι αλωνίζουν ατιμώρητοι.
Και στην ουσία δεν αποτελούν καμία λύση».
Γιόβαν Χρίστιτς, Οι βάρβαροι
Επιτέλους έφθασαν οι κήρυκες και είπαν: οι βάρβαροι έρχονται.
Στην πόλη ετοιμάζονται να τους υποδεχθούν.
Ενθουσιασμένοι οι νέοι ήδη φωνάζουν τα ονόματά τους
και σπεύδουν να δοξολογήσουν νέους θεούς.
Δεν λένε οι ποιητές ότι οι βάρβαροι είναι μια κάποια λύση;
Τώρα γράφουν ποιήματα εγκωμιαστικά γι’ αυτούς
και περιμένουν τη μέρα που θα τα διαβάζουν μεγαλόφωνα,
ενώ κατάπληκτοι οι βάρβαροι (κι ένοπλοι)
θα χειροκροτούν και θα αποστηθίζουν […]
Αλλά δεν γνωρίζουν οι ποιητές ότι πρώτοι αυτοί θα κρεμαστούν στην αγορά,
μαζί με τους νέους που έτρεξαν για να ανοίξουν τις πύλες,
και να μπάσουν στην πόλη εκείνους που με τόση επιθυμία τους περίμεναν.
Γιατί οι βάρβαροι είναι βάρβαροι και δεν είναι καμία λύση.
Ντιμίταρ Βασίλεφ, Οι νέοι βάρβαροι
«Ήρθαν οι βάρβαροι, αγαπητέ μου Καβάφη,
Έφτασαν. Άρα υπάρχουν ακόμη.
Ενώ εσύ μας διαβεβαίωνες … Υποσχόσουν
ότι αυτοί θα ήσαν μια κάποια λύση.
Θα ήταν καλύτερα να μην τους είχαμε υποδεχτεί.
Διότι κλέψαν τις τόγες και τα πολύτιμα μπαστούνια μας.
Στέμματα, βραχιόλια, δαχτυλίδια – κλέψαν.
κι όλα τα κοσμήματα που τις καρδιές μας βαυκάλιζαν, τα 'κλεψαν.
Σκότωναν για έναν απλό λόγο. Και η μεγάλη
σύγχυση, ο τρόμος ο μεγάλος, ακολούθησαν.
Και τώρα τι θα γίνουμε μ' αυτούς τους βαρβάρους ;
Οι Συγκλητικοί νομοθετούν σπαζοκεφαλιάζοντας.
Με πέντε κλειδαριές αμπαρώνουμε τις πόρτες μας
κι οι δρόμοι κι οι καρδιές μας έχουν ερημώσει.
Ενώ οι βάρβαροι αλωνίζουν ατιμώρητοι.
Και στην ουσία δεν αποτελούν καμία λύση».
Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2011
ΒΟΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΕΝΑΡΙΩΝ
Συνάδελφοι/ισσες,
ψάχνοντας τυχαία βρέθηκα σε αυτή τη διεύθυνση: http://www.ictscenarios.gr/?page_id=52. Αν κατάλαβα καλά αυτά που είπαμε την Τετάρτη είναι ένας ιστότοπος (;;;) με τίτλο ΙCTSCENARIOS και έχει οδηγίες για το πως να φτιάξουμε ένα σενάριο, όπως και κάποιες χρήσιμες διευθύνσεις για ψάξιμο. Επίσης είδα και το blog το ΚΣΕ Αμπελοκήπων από πέρυσι, http:// kselosampeles.blogspot.com, που έχει κάποιες καλές ιδέες. Τα βρήκα αρκετά ενδιαφέροντα, ελπίζω και εσείς.
Σας χαιρετώ και καλή ανάγνωση!
Σοφία Ν.
ψάχνοντας τυχαία βρέθηκα σε αυτή τη διεύθυνση: http://www.ictscenarios.gr/?page_id=52. Αν κατάλαβα καλά αυτά που είπαμε την Τετάρτη είναι ένας ιστότοπος (;;;) με τίτλο ΙCTSCENARIOS και έχει οδηγίες για το πως να φτιάξουμε ένα σενάριο, όπως και κάποιες χρήσιμες διευθύνσεις για ψάξιμο. Επίσης είδα και το blog το ΚΣΕ Αμπελοκήπων από πέρυσι, http:// kselosampeles.blogspot.com, που έχει κάποιες καλές ιδέες. Τα βρήκα αρκετά ενδιαφέροντα, ελπίζω και εσείς.
Σας χαιρετώ και καλή ανάγνωση!
Σοφία Ν.
Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011
Ένα ποίημα για τη σημερινή επέτειο
Λειβαδίτης - Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν' αγωνίζεσαι
για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις
τα χείλη σου θα ματώσουν απ' τις φωνές.
Το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες
μα δε θα κάνεις ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου θα΄ ναι μια πετριά
στα τζάμια των πολεμοκάπηλων.
Κάθε χειρονομία σου θα΄ ναι
για να γκρεμίζει την αδικία.
Δεν πρέπει ούτε στιγμή να υποχωρήσεις,
ούτε στιγμή να ξεχαστείς.
Είναι σκληρές οι μέρες που ζούμε.
Μια στιγμή αν ξεχαστείς,
αύριο οι άνθρωποι θα χάνονται
στη δίνη του πολέμου,
έτσι και σταματήσεις
για μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα
θα γίνουν στάχτη απ΄ τις φωτιές.
Δεν έχεις καιρό, δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί και να πεθάνεις
για να ζήσουν οι άλλοι.
Θα πρέπει να μπορείς να θυσιάζεσαι
ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να στέκεσαι
μπρος στα ντουφέκια!
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν' αγωνίζεσαι
για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις
τα χείλη σου θα ματώσουν απ' τις φωνές.
Το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες
μα δε θα κάνεις ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου θα΄ ναι μια πετριά
στα τζάμια των πολεμοκάπηλων.
Κάθε χειρονομία σου θα΄ ναι
για να γκρεμίζει την αδικία.
Δεν πρέπει ούτε στιγμή να υποχωρήσεις,
ούτε στιγμή να ξεχαστείς.
Είναι σκληρές οι μέρες που ζούμε.
Μια στιγμή αν ξεχαστείς,
αύριο οι άνθρωποι θα χάνονται
στη δίνη του πολέμου,
έτσι και σταματήσεις
για μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα
θα γίνουν στάχτη απ΄ τις φωτιές.
Δεν έχεις καιρό, δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί και να πεθάνεις
για να ζήσουν οι άλλοι.
Θα πρέπει να μπορείς να θυσιάζεσαι
ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να στέκεσαι
μπρος στα ντουφέκια!
Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2011
Ανατριχίλα!
Ενώ ένας άνδρας γυάλιζε το νέο αυτοκίνητό του, ο ηλικίας 6 ετών γιος του, πήρε μια πέτρα και γρατσούνισε με γραμμές άλλο σημείο του αυτοκινήτου. Στο θυμό του απάνω, ο πατέρας πήρε το χέρι του παιδιού του και χρησιμοποιώντας ένα γαλλικό κλειδί, το χτύπησε πολλές φορές . |
Στο νοσοκομείο, το παιδί έχασε όλα τα
δάχτυλά του λόγω των πολλαπλών
σπασιμάτων. Όταν το παιδί είδε τον
πατέρα του ..... με τα παραπονεμένα μάτια
γεμάτα πόνο τον ρώτησε : " Μπαμπά.. πότε τα δάκτυλά μου θα μεγαλώσουν πάλι ; " Ο πατέρας βουβός,
πήγε πίσω στο αυτοκίνητό του και το κλώτσησε
πολλές φορές .
δάχτυλά του λόγω των πολλαπλών
σπασιμάτων. Όταν το παιδί είδε τον
πατέρα του ..... με τα παραπονεμένα μάτια
γεμάτα πόνο τον ρώτησε : " Μπαμπά.. πότε τα δάκτυλά μου θα μεγαλώσουν πάλι ; " Ο πατέρας βουβός,
πήγε πίσω στο αυτοκίνητό του και το κλώτσησε
πολλές φορές .
Σκεπτόμενος αυτό που
έκανε, βρισκόμενος
μπροστά στο αυτοκίνητο του και
βλέποντας ξανά τις γρατζουνιές ,
αντιλήφθηκε ότι το παιδί του είχε
γράψει με την πέτρα 'ΜΠΑΜΠΑ ΣΕ ΑΓΑΠΩ".
έκανε, βρισκόμενος
μπροστά στο αυτοκίνητο του και
βλέποντας ξανά τις γρατζουνιές ,
αντιλήφθηκε ότι το παιδί του είχε
γράψει με την πέτρα 'ΜΠΑΜΠΑ ΣΕ ΑΓΑΠΩ".
Την επόμενη ημέρα ο άνδρας αυτός αυτοκτόνησε ..
Ο θυμός και η αγάπη δεν έχουν κανένα
όριο . Επιλέξτε τα τελευταία για να
έχετε μιαν όμορφη , καλή ζωή ....
Ο θυμός και η αγάπη δεν έχουν κανένα
όριο . Επιλέξτε τα τελευταία για να
έχετε μιαν όμορφη , καλή ζωή ....
Τα πράγματα υπάρχουν για να χρησιμοποιούνται , ενώ οι άνθρωποι είναι για να αγαπιούνται.
Προσέξτε τις σκέψεις σας, γίνονται λέξεις. Προσέξτε τις λέξεις σας, γίνονται ενέργειες.
Προσέξτε τις ενέργειές σας, γίνονται συνήθειες. Προσέξτε τις συνήθειές σας που γίνονται χαρακτήρας .
Προσέξτε το χαρακτήρα σας, γίνεται το πεπρωμένο σας.
Προσέξτε τις ενέργειές σας, γίνονται συνήθειες. Προσέξτε τις συνήθειές σας που γίνονται χαρακτήρας .
Προσέξτε το χαρακτήρα σας, γίνεται το πεπρωμένο σας.
Miriam's Magical Moments: Thank you, Mrs. Tolisano!
Miriam's Magical Moments: Thank you, Mrs. Tolisano!: Thank you, Mrs. Tolisano, for your kind words and including a link to my blog and Mrs. Yollis' blog on your blog post. ...
Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2011
Η επικαιρότητα του Σαχτούρη
ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ
Έκοψα το κεφάλι μου
τό ’βαλα σ’ ένα πιάτο
και το πήγα στο γιατρό μου
─ Δεν έχει τίποτε, μου είπε,
είναι απλώς πυρακτωμένο
ρίξε το μέσα στο ποτάμι και θα ιδούμε
τό ’ριξα στο ποτάμι μαζί με τους βατράχους
τότε είναι που χάλασε τον κόσμο
άρχισε κάτι παράξενα τραγούδια
να τρίζει φοβερά και να ουρλιάζει
το πήρα και το φόρεσα πάλι στο λαιμό μου
γύριζα έξαλλος τους δρόμους
με πράσινο εξαγωνομετρικό κεφάλι ποιητή
Μ.Σαχτούρης
Παρασκευή 11 Νοεμβρίου 2011
| Οι διαφημίσεις, έντυπες, ηλεκτρονικές και διαδικτυακές, έχουν πάντοτε κάτι να μας πουν και για το πώς ζούμε και για το πώς θα θέλαμε να ζούμε και για το πώς καλλιεργούνται οι μαζικές αυταπάτες και χτίζεται ένας κόσμος επικίνδυνα πλαστός. Είτε σε περιόδους μιας ψευδούς και ψευδαισθησιογόνου ευμάρειας τυχαίνει να βρισκόμαστε είτε σε καιρούς σαν τους τωρινούς, οπότε μετράμε τα χρειαζούμενα και τα χρωστούμενα και τελειωμό δεν έχουν, ο τρόπος που σκηνοθετούνται και εικονογραφούνται οι «ανάγκες» και οι «επιθυμίες» μας, ο τρόπος με τον οποίο υποτίθεται ότι αναπαριστάνονται στη φυσικότητά τους, ενώ κατ’ ουσίαν κατασκευάζονται και εμφυτεύονται στο μυαλό μας με τη μέθοδο της μαζικής υποβολής, είναι δηλωτικός της ευκολίας με την οποία το απολύτως περιττό μπορεί να πλασαριστεί και κυρίως να εισπραχθεί σαν απολύτως αναγκαίο, το ανούσιο να παρασταθεί σαν ουσιώδες και το αδιάφορο σαν απαραίτητο και σαν ηδονικό. Είναι δηλωτικός λοιπόν της πνευματικής μας κάμψης. Ορισμένοι φανατικοί της συνωμοσιολογίας επιμένουν ότι η ανθρώπινη συνείδηση επηρεάζεται παγκοσμίως με ψεκασμούς: κάποιοι κακοί φορτώνουν τα αεροπλάνα τους με μυστηριώδη ψυχοτρόπα και τα στέλνουν να μας λούσουν από ψηλά. Και υπάρχουν κι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι με το κόλπο των εικόνων που προβάλλονται στην οθόνη με ταχύτητα που δεν την προλαβαίνει το μάτι, τα εν τω βάθει αφανή μηνύματα καταγράφονται στο υποσυνείδητό μας, άρα στην ουσία δρούμε σαν ανδρείκελα. Αλλά τίποτε από όλα αυτά τα σατανικά δεν χρειάζεται για να πετύχει μια διαφημιστική καμπάνια. Αρκεί η επανάληψη κι ο βομβαρδισμός, αρκεί δηλαδή να δουλεύει ακατάπαυστα το πλυντήριο· αδύναμα ή ενδοτικά μυαλά πάντοτε βρίσκονται. Χρόνια τώρα, κανένα εμπόρευμα, ακόμα και το ευτελέστερο, δεν εισάγεται στην αγορά σαν σκέτο εμπόρευμα. Όλα τους, λες και έχουν ενσωματωμένη μια πολιτισμική υπεραξία, εμφανίζονται σαν σύμβολα κύρους και σαν τεκμήρια κοινωνικού γοήτρου, αλλά και σαν αποτελεσματικοί διάκονοι των ερωτικών μας πόθων, αν σκεφτεί κανείς ότι ακόμα κι ένα αθώο γιαούρτι παρουσιάζεται σαν ικανότατος προαγωγός της λιβιδώς μας. Όλα τα εμπορεύματα εισάγονται στην αγορά, δηλαδή στο φαντασιακό μας, σαν μπιχλιμπίδια που η κατοχή τους επιβεβαιώνει την υπεροχή μας, την ένταξή μας στην ελίτ. Χρήσιμο, ας πούμε, το κινητό, δεν ήταν όμως η χρησιμότητά του αυτή που το κατέστησε εξάρτημα απαραίτητο της σκευής μας, αλλά η πεποίθηση που χαράχτηκε σιγά σιγά στο νου μας ότι αν δεν το έχουμε, δεν είμαστε - δεν είμαστε μοντέρνοι, τεχνογνώστες, κοινωνικοί, δεν είμαστε τίποτα. Κι ήρθε ο καιρός και το εξάρτημα αυτό προκάλεσε, τι φυσικότερο, την εξάρτησή μας στα όρια του ψυχαναγκασμού, ιδίως αφότου τα παιχνίδια των νέων μοντέλων μάς δίνουν τη δυνατότητα να σκύψουμε πάνω στην οθονίτσα σου, με την οποία εξισώνουμε τον κόσμο, και να παίζουμε μανιωδώς, αδιάφοροι για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αν κόψουμε στη μέση τον πρόσφατο κοινωνικό μας χρόνο, με τέμνον όργανο ένα Κ, το κάπα της Κρίσης, διαπιστώνουμε ότι τα μετά την Κρίση διαφημιστικά όπλα και κόλπα δε διαφέρουν σημαντικά από όσα χρησιμοποιούνταν κατά κόρον προ Κρίσεως, τότε που όλα φαίνονταν κεκτημένα ή «βατά», για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία των πανελλαδικών. Η αλήθεια είναι ότι, εναρμονιζόμενες με το όλο κλίμα της λιτότητας, οι διαφημίσεις μειώθηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθούν και τα έσοδα των Μέσων και, κρίκο τον κρίκο σ’ αυτήν την αλυσίδα της αλληλεξάρτησης, να μειωθούν και οι απολαβές των δημοσιογράφων. Έπειτα όμως από μια μικρή σχετικά περίοδο αναμονής και προσαρμογής, στη διάρκεια της οποίας υποθέτω ότι θα έγιναν πολλά συμβούλια σοφών κεφαλών, ο κόσμος της διαφήμισης ξαναβρήκε τον ντόρο του και επανήλθε στις δεδομένες αξίες και σταθερές του. Ένας μικρός αναπροσανατολισμός υπήρξε βέβαια, περιορίστηκε όμως στις διαφημίσεις των καταστημάτων (κυρίως όσων εμπορεύονται τρόφιμα), που υπόσχονται μικρότερες τιμές, αντίστοιχες υποτίθεται στις νέες κοινωνικές συνθήκες, δηλαδή στη νέα πραγματικότητα του βαλαντίου μας. Κινητά, αυτοκίνητα και τραπεζικά δάνεια διαφημίζονταν πρωτίστως π.Κ, προ Κρίσεως δηλαδή, κινητά, αυτοκίνητα και τραπεζικά δάνεια διαφημίζονται πρωτίστως και μ.Κ. - μάλιστα, κάποιες γενναιόδωρες τράπεζες μας δίνουν δάνεια για να ξεπληρώσουμε τα δάνειά μας σε άλλα ευαγή τραπεζικά ιδρύματα. Σαν να μην άλλαξε τίποτα. Σαν να μη μεταβλήθηκε ο ρυθμός του κόσμου, να μην κλονίστηκαν τα οικονομικά μας, να μην πληγώθηκε το ηθικό μας, να μην αναγκαστήκαμε να ξαναδούμε τις προτεραιότητές μας, να ξανασχεδιάσουμε την καθημερινότητά μας, κόβοντας, κόβοντας και πάλι κόβοντας όλοι εμείς οι άνωθεν και έξωθεν πετσοκομμένοι. «Δωρεάν» και «απεριόριστα», αυτές ήταν κι αυτές παραμένουν οι δύο μαγικές λεξούλες των διαφημιστικών εκστρατειών. Αλλά τι το απεριόριστο μπορεί να υπάρξει σε έναν κόσμο τόσο ζορισμένο και στενεμένο; Και πού το «δωρεάν», όταν ακόμα και η δωρεάν Παιδεία, η δωρεάν Υγεία και όλα τα λοιπά του πάλαι ποτέ κοινωνικού κράτους δεν είναι παρά ερείπια; Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί και το εξής: Πάντοτε έτοιμη η αγορά και πάντοτε ευκίνητος ο διαφημιστικός βραχίονάς της, φροντίζουν τώρα για την καλή μας υγεία, αφού κατανοούν ότι η πανεθνική κατάθλιψη δεν είναι αστεϊσμός. Και δεν διαφημίζονται μόνο πιεσόμετρα, μια και η πίεση και οι σφυγμοί μας ανεβοκατεβαίνουν επικίνδυνα από το ένα πακέτο μέτρων στο άλλο. Διαφημίζονται και αγχολυτικά από κυρίους και κυρίες ντυμένους στα λευκά, να μοιάζουν επιστήμονες. Σωστά. Χρειαζόμαστε και τη δόση μας την αντικαταθλιπτική. (Απόσπασμα άρθρου του Π. Μπουκάλα στην εφ. Η Καθημερινή, 29/10/11) |
| |
Πέμπτη 10 Νοεμβρίου 2011
Η διδασκαλία της λογοτεχνίας και η σύγχρονη τεχνολογία: η υπέρβαση του διδακτικού συντηρητισμού και η τόλμη της πρωτοπορίας
Του Νικήτα Παρίση*
Πριν από τριάντα τόσο χρόνια, όσοι διδάσκαμε λογοτεχνία - ομολογώ με πολλή περίσκεψη και πληθωρικό δισταγμό - νιώθαμε σχεδόν μετέωροι. Θέλω να πω ότι ως διδάσκοντες δεν είχαμε πού να ακουμπήσουμε και πού να στηριχτούμε. Νιώθαμε βιβλιογραφικά σχεδόν άοπλοι, εσωτερικά γυμνοί και ανοχύρωτοι. Τα μόνα αξιόπιστα βοηθήματα που μας έδιναν μια διδακτική ανάσα και άνεση, ήταν τα βιβλία του Γ. Θέμελη και του Κ. Κουλουφάκου.
Είχαμε λειψή και ανάπηρη λογοτεχνική παιδεία. Η παιδεία μας ήταν, κυρίως, γραμματολογική αλλά πάσχαμε από ερμηνευτική απαιδευσία και απειρία - μπορώ να πω και άγνοια. Έτσι, μπαίναμε στις τάξεις διστακτικοί, φοβισμένοι και ενδεείς - συνέτεινε και ο φόβος των δύστροπων επιθεωρητών.
Όμως, το σήμερα απ' το τότε απέχει έτη φωτός - νομίζω ότι δεν υπερβάλλω. Σήμερα, ο δάσκαλος της λογοτεχνίας έχει το αντίθετο, ακριβώς, πρόβλημα: του προσφέρονται τόσα πολλά, τόσο άφθονο και πληθωρικό υποστηρικτικό και βιβλιογραφικό υλικό, ώστε έχει πλέον πρόβλημα επιλογής. Η δική μου γενιά, στα πρώτα της διδακτικά βήματα, έζησε το βασανισμό και την τυραννία της ανέχειας. Η σημερινή γενιά των φιλολόγων ζει τον κορεσμό της αφθονίας και την αμηχανία της επιλογής. Είναι, ασφαλώς, προτιμότερο να ζω την αμηχανία της επιλογής παρά την τυραννία της έλλειψης.
Φυσικά - αυτονόητο αυτό - θα επικεντρωθώ αποκλειστικά στο σήμερα. Να σκεφτούμε, λοιπόν, και να αναρωτηθούμε για κάτι πολύ απλό: και τότε και σήμερα, αλλά και σε κάθε στιγμή, όταν σε μια τάξη διδάσκεται ένα λογοτεχνικό κείμενο, πόσα πράγματα, πόσα στοιχεία, συνυπάρχουν και συλλειτουργούν;
Το πρώτο, το κυρίαρχο και το πρυτανεύον, είναι το κείμενο. Το κείμενο είναι μια συγκεκριμένη έντυπη λογοτεχνική οντότητα και ποιότητα. Το δεύτερο είναι, φυσικά, ο μαθητής. Λειτουργεί ως άμεσος αποδέκτης τού λογοτεχνικού κειμένου, ως αναγνώστης και ως ένας δυνητικός ερμηνευτής.
Μια αναγκαία παρένθεση στο σημείο αυτό. Η ανάγνωση της λογοτεχνίας, κατά παράδοση, είναι υπόθεση ιδιωτικής μοναχικότητας και μοναξιάς. Στην τάξη μετατρέπεται σε μια πράξη και σε μια διαδικασία συλλογικής και ομαδικής αναγνωστικότητας. Το δεύτερο τώρα παρένθετο στοιχείο. Ο μαθητής, το είπαμε ήδη, λειτουργεί ως αποδέκτης - αναγνώστης του λογοτεχνικού κειμένου. Τον συνακολουθούν όμως - το μαθητή εννοώ - τρία αρνητικά σύνδρομα: δεν το επέλεξε ο ίδιος το κείμενο• ενδεχομένως να μην έχει τις αναγκαίες προσλαμβάνουσες για να το προσδεχθεί• πρακτικά, ωφελιμιστικά, βιοποριστικά και επαγγελματικά - για το μέλλον του εννοώ - πιθανόν να μην το ενδιαφέρει. ’ρα ο μαθητής βρίσκεται σε κατάσταση αναγνωστικού εξαναγκασμού. Διαβάζει, εκών άκων, και ερμηνεύει λογοτεχνία.
Μετά το σύντομο παρένθετο λόγο, επανέρχομαι στο αρχικό μου ερώτημα: ποια δηλαδή στοιχεία συλλειτουργούν την ώρα του μαθήματος. Έχουμε δει τα δύο πρωταρχικά: το κείμενο και τον μαθητή. Το τρίτο είναι φυσικά ο διδάσκων. Ίσως δε χρειάζεται, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, να προσδιορίσουμε το ρόλο του. Πάντως, αυτό που συνήθως λέγεται, ότι δηλαδή ο δάσκαλος λειτουργεί ως ένας ενδιάμεσος, ως ένας διαμεσολαβητικός κρίκος στη διδακτική ροή, προσωπικά δε με βρίσκει σύμφωνο. Δε θα πω τώρα το γιατί.
Υπάρχει και ένας τέταρτος παράγοντας: ο δημιουργός του κειμένου, ο συγγραφέας ή ο ποιητής, ως μια ανθρώπινη και συγγραφική μοναδικότητα, μαζί φυσικά με το χρώμα της εποχής που τον περιβάλλει. Μπορούμε, προς το παρόν, να τον αφήσουμε στην άκρη, στο περιθώριο και στη σκιά. Συμπέρασμα:
Αυτά τα τέσσερα στοιχεία, δηλαδή: το λογοτεχνικό κείμενο με την κυρίαρχη και δεσποτική πρωτοκαθεδρία, το πλήθος των μαθητών, που συνιστούν πολλαπλές και διαφορετικές αναγνωστικές δυνατότητες, η παρουσία του δασκάλου, συχνά ηγεμονική και πληθωρική και, τέλος, ο απών αλλά διαρκώς υπονοούμενος και αναφερόμενος δημιουργός του κειμένου, αυτά λοιπόν τα τέσσερα στοιχεία στη συλλειτουργία τους συνιστούν, καθορίζουν και περιγράφουν την παραδοσιακή, την καθιερωμένη, τη συμβατική και την ισχύουσα μορφή στη διδασκαλία της λογοτεχνίας.
Στην εποχή μας όμως η συμβατική διδασκαλία της λογοτεχνίας τείνει να αλλάξει και να επιβληθεί πλέον μια καινοφανής, ανατρεπτική, επαναστατική και πολύτροπη διδακτική της λογοτεχνίας.
Βέβαια, το μάθημα της λογοτεχνίας, επειδή προϋποθέτει τη μελέτη έντυπου κειμένου, συνιστά μια μαθησιακή διαδικασία όπου ο λόγος είναι τόσο κυρίαρχος και ηγεμονικός, ώστε σχεδόν επισκιάζει το πάντα. Αυτή, ακριβώς, η δεσποτική κυριαρχία του λογοτεχνικού λόγου είναι ίσως η βασική αιτία που το μάθημα αυτό δεν έχει επηρεασθεί τόσο έντονα από την εισβολή της τεχνολογίας στην εκπαίδευση και από τα νέα μαθησιακά περιβάλλοντα.
Για να φανούν όμως οι τεράστιες δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας, θα μου επιτραπεί μια σύντομη παρένθεση. Θα αναφερθώ σε δύο πολύ πρώιμα παραδείγματα, όταν ακόμη δεν υπήρχαν οι σύγχρονες δυνατότητες.
Το φθινόπωρο του 1978, ευρισκόμενος στο Παρίσι της Γαλλίας, παρακολουθώ, μεταξύ πολλών άλλων, ένα μάθημα λογοτεχνίας σε δημόσιο Γυμνάσιο. Στην τάξη διδάσκεται το ποίημα του Apollinaire Η γέφυρα του Μιραμπώ. Ομάδα μαθητών έχει αναλάβει, με τα μέσα εκείνης της εποχής, να μετασχηματίσει το συγκεκριμένο ποιητικό κείμενο σε ποιητικό σενάριο και με βάση αυτό να δημιουργήσει ένα φιλμ, μια ταινία μικρού μήκους.
Το αποτέλεσμα ήταν ομολογουμένως εκπληκτικό. Δηλαδή: τα εγγεγραμμένα στο ποίημα στοιχεία: οι εικόνες, η γέφυρα, ο Σηκουάνας, τα ρέοντα νερά, τα επιπλέοντα φύλλα, ο ποιητικός ρυθμός, η μουσική ροή του λόγου, όλα δηλαδή τα στοιχεία είχαν μετασχηματιστεί σε ένα ζωντανό λειτουργικό σύνολο λόγου, ήχων, εικόνων και μουσικής.
Τι, ακριβώς, είχε επιτύχει η ομάδα αυτών των μαθητών; Από το μονότροπο έντυπο ποιητικό κείμενο είχε κατορθώσει να δημιουργήσει ένα πολυτροπικό κείμενο, μια άλλη ποιητική αφήγηση που συνδύαζε το λόγο, τον ήχο, τη ζωντανή εικόνα και τη μουσική. Είχε βιώσει δηλαδή η ομάδα των μαθητών το κείμενο και το απέδιδε πολυτροπικά.
Το 1984 έζησα το ίδιο διδακτικό πείραμα με ελληνόφωνο τώρα ποίημα: τη Σαλαμίνα της Κύπρος του Σεφέρη. Δημιουργός του εκπληκτικού αποτελέσματος το Τμήμα Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Κύπρου.
Μέσα από αυτά τα δύο πολύ πρώιμα παραδείγματα μπορεί κανείς όχι απλώς να εικάσει αλλά να δει και να βεβαιωθεί εμπράγματα πώς θα μπορούσε η σύγχρονη τεχνολογία, ως εργαλείο διδασκαλίας, να ανανεώσει τη διδακτική της λογοτεχνίας. Να γίνω όμως πιο σαφής και να αναφερθώ σε συγκεκριμένα παραδείγματα, σε διδακτικές πρακτικές και σε προσφερόμενες και λειτουργικές δυνατότητες.
Τι θα μπορούσε δηλαδή να κάνει ένας σύγχρονος δάσκαλος με όσα στοιχεία διαθέτει σήμερα το διαδίκτυο;
α) Να εξοικειώσει σταδιακά τους μαθητές του σ' ένα καινούριο μαθησιακό περιβάλλον, το ονομαζόμενο δικτυακό.
β) Να εθίσει τους μαθητές στη διαδικτυακή ερευνητική διαδικασία, όχι βέβαια του τύπου: ψάχνω, βρίσκω, εκτυπώνω, παρουσιάζω, γιατί κάτι τέτοιο φυσικά και δε συνιστά έρευνα. Είναι απλώς μια τυποποιημένη εργασία, που δε βοηθάει στην πρόσκτηση κάποιας δεξιότητας.
Γι' αυτό, οι ερευνητικές εργασίες, με πρωτογενή πηγή το διαδίκτυο, πρέπει να θέτουν τέτοια ζητούμενα, ώστε ο μαθητής διερευνώντας τα πολλά, να μάθει να λειτουργεί κριτικά - επιλεκτικά.
γ) Να αναθέσει στους μαθητές να αναζητήσουν και να φωτίσουν μόνοι τους το γραμματολογικό και το ευρύτερο ιστορικό φορτίο του κειμένου. Να υπενθυμίσω εδώ ότι η λεγόμενη ιστορικότητα του κειμένου περιλαμβάνει πολλά υποθέματα και υποερωτήματα: ποιος το έγραψε, πότε, πού, κάτω από ποιο ιστορικό - κοινωνικό πλαίσιο, πρώτη δημοσίευση, κριτικές αντιδράσεις, ενδοκειμενικές ιστορικές αναφορές, εργοβιογραφικά του συγγραφέα κλπ.
δ) Να τους οδηγήσει στο Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού, από τα πιο οργανωμένα στο διαδίκτυο, να διαλέξουν το καβαφικό ποίημα που διδάχτηκαν, να το ακούσουν σε τρεις διαφορετικές απαγγελτικές εκδοχές (Λαμπέτη, Γ. Π. Σαββίδη, Κυρ. Ευθυμίου) και να γράψουν ποια αποδίδει καλύτερα την ποιητική λογική. Να ασκήσουν δηλαδή οι μαθητές ένα είδος προσληπτικής και ακουστικής ευαισθησίας.
ε) Να τους εξοικειώσει με τη λογική των συγκρίσεων. Να δουν δηλαδή οι μαθητές λ.χ. τη Φόνισσα πρώτα ως κειμενικό γεγονός και μετά ως θεατρική απόδοση με την Κονιόρδου ή και ως κινηματογραφική μεταφορά. Το ουσιώδες, βέβαια, δεν είναι απλώς η παρακολούθηση της θεατρικής και κινηματογραφικής μεταφοράς. Το ουσιώδες είναι να αναζητήσουν οι μαθητές κατά τι διαφέρει η κειμενική από τη θεατρική και τη φιλμική αφήγηση.
στ) Το κορυφαίο που θα μπορούσε να γίνει: να δημιουργήσουν οι διδάσκοντες ενδοσχολικά ένα ψηφιακό αρχείο για το μάθημα της λογοτεχνίας. Το αρχείο σε ιδανικό σχεδιασμό να μπορούσε να περιλαμβάνει:
• ψηφιοποιημένα λογοτεχνικά κείμενα (τα διδασκόμενα και τα ζητούμενα παράλληλα ή ομόθεμα)
• ψηφιακό υλικό κατά συγγραφέα, κατά ποιητή, κατά γραμματολογική περίοδο και χωριστά για κάθε κείμενο
• ψηφιακό αρχείο φωνών (ακούγεται η φωνή διαφόρων συγγραφέων και ποιητών)
• αρχείο απαγγελιών
• ψηφιακό αρχείο εικόνων, προσωπογραφιών, τόπων, σκίτσων κλπ.
• αρχείο μελοποιημένης ποίησης κλπ.
• ψηφιακό αρχείο με αυτόγραφα ποιητών και συγγραφέων.
Όλος αυτός ο μόχθος για τη συγκέντρωση ενός τόσο πλούσιου και πολύμορφου υλικού, θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί με ένα πολύ απλοϊκό τρόπο: δημιουργείται ολιγομελής λογοτεχνικός όμιλος από μαθητές Γ' Γυμνασίου και Α' Λυκείου.
Ο όμιλος αναλαμβάνει, με την καθοδήγηση ενός διδάσκοντος και την εποπτεία ενός ειδικού σε θέματα λογοτεχνίας, να καταρτίσει μέσα σε ένα χρόνο το πλήρες αρχείο.
Τα Εκπαιδευτήρια Δούκα έχουν θέσει σε πλήρη εφαρμογή δύο πρωτοποριακά προγράμματα, θα έλεγα καλύτερα καινοτομίες, σχετικά πάντα με τη διδακτική πράξη.
Η πρώτη καινοτομία είναι ο λεγόμενος Καταστατικός Μαθησιακός Χάρτης. Να γίνω όμως σαφέστερος και να προσπαθήσω, συνοπτικά βέβαια, να δείξω τι ακριβώς είναι ο Μαθησιακός Χάρτης. Στέκομαι, κυρίως, σε 4 σημεία, τα οποία πιστεύω ότι καθορίζουν την ουσία του:
α) Αποτελεί μια πλήρη και αναλυτική χαρτογράφηση και καταγραφή της ουσίας της διδακτικής πράξης• το τι δηλαδή θα διδάξω αλλά και το πώς θα το διδάξω, από το Νηπιαγωγείο μέχρι και τη Γ' Λυκείου. Καθορίζει, επομένως, την εξελικτική ροή της διδασκόμενης ύλης, αλλά και τη μεθόδευση της διδασκαλίας, από τάξη σε τάξη και από βαθμίδα σε βαθμίδα.
β) Καταγράφει - ταυτόχρονα και καθοδηγεί - αυτό που πρέπει να μάθει ο μαθητής σε μία τάξη, για να έχει τις προαπαιτούμενες γνώσεις και να φοιτήσει ομαλά στην επόμενη. Έτσι, η μαθησιακή συνέχεια εξελίσσεται ενδοταξικά, διαταξικά και διαβαθμιακά: ομαλά, χωρίς κενά, χωρίς χάσματα αλλά κανονικά και με πληρότητα.
γ) Το μορφωτικό αγαθό που πρέπει να κατακτήσει σταδιακά ο μαθητής, δεν καθορίζεται μόνο ως ένα σύνολο γνώσεων αλλά και ως μια δέσμη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, που θα πρέπει να διακρίνουν αλλά και να κοσμούν το μαθητή.
Για να γίνω σαφέστερος ένα απλό παράδειγμα: η εκμάθηση, λ.χ., των ποικίλων γραμματικών τύπων, της λεγόμενης γραμματικής ορθότητας, συνιστά μια απαραίτητη γνώση. Το ουσιώδες όμως είναι μέσα από αυτή τη γνώση να αναδεικνύεται, για το μαθητή πάντα, μια σημαντική δεξιότητα, το ορθώς εκφράζεσθαι, δηλαδή η εκφραστική άνεση στον προφορικό και το γραπτό λόγο.
δ) Καταληκτικά θα έλεγα ότι ο Μαθησιακός Χάρτης λειτουργεί ως ένας πιλότος, ένας διδακτικός οδηγός. Χαράσσει την κατευθυντήρια γραμμή που εξελικτικά ακολουθούμε, προκειμένου να οδηγήσουμε το μαθητή στην κατάκτηση του μορφωτικού αγαθού.
Ερώτημα λογικό και εύλογο: πώς υλοποιείται η λογική και η ουσία του Μαθησιακού Χάρτη στην καθημερινή διδακτική πράξη;
Απαντώ: με τη δεύτερη καινοτομία μας που είναι τα σχέδια μαθημάτων. Εδώ όμως χρειάζονται κάποιες διευκρινίσεις, για να φανεί πώς λειτουργούν στην πράξη τα σχέδια μαθημάτων.
Πιο συγκεκριμένα, λοιπόν, τα σχέδια μαθημάτων:
α) αναφέρονται σ' ένα κανονικό ωριαίο μάθημα ή σε μια ευρύτερη διδακτέα ενότητα•
β) ως διδακτική λογική το κάθε σχέδιο απορρέει και εφαρμόζει τις αρχές και τις προδεσμεύσεις του Μαθησιακού Χάρτη•
γ) κάθε σχέδιο καθορίζει αναλυτικά:
• το διδακτέο θέμα
• τους διδακτικούς στόχους
• τη μορφή και τη μέθοδο διδασκαλίας
• την πορεία διδασκαλίας, δηλαδή τα διαδοχικά βήματα που θα διαγράψει η συνολική τροχιά της διδασκαλίας•
δ) το πλέον ουσιώδες: κάθε σχέδιο παραπέμπει στο αναγκαίο υποστηρικτικό υλικό, που προαπαιτείται για τη σωστή, πλήρη και εμπεριστατωμένη διεκπεραίωση του μαθήματος.
Το υποστηρικτικό υλικό είναι ψηφιακό, αποθηκευμένο στον Ενιαίο Πίνακα ψηφιακού διδακτικού υλικού. Αναζητάς σ' αυτόν τον πίνακα, την τάξη, το μάθημα, την ενότητα και ανοίγει όλο το υλικό που μπορείς να αξιοποιήσεις, μέσω του υπολογιστή και του διαδραστικού πίνακα.
’ρα: η διδακτική μας πορεία είναι απόλυτα σαφής: από το Μαθησιακό Χάρτη στα σχέδια μαθημάτων• από τα σχέδια στο ψηφιακό υλικό• από το ψηφιακό υλικό στα όσα χρειάζεται υποστηρικτικά ο δάσκαλος γι' αυτό που διδάσκει και, τέλος, διδακτική αξιοποίηση του ψηφιακού υλικού μέσω της σύγχρονης εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Αυτή είναι η πορεία μας: οργανωμένη, μεθοδευμένη, υλοποιήσιμη και αποτελεσματική.
Νομίζω ότι αρκούν αυτά τα πολύ ενδεικτικά παραδείγματα. Σ' αυτά θα αρκεστώ, γιατί βιάζομαι να αναφερθώ εν συντομία στις δυσκολίες και τα αναφυόμενα προβλήματα. Γίνομαι συγκεκριμένος:
Υπάρχει πρώτα πρώτα ένας διδακτικός συντηρητισμός. Μπορεί να οφείλεται σε ατολμία, σε ένα είδος διδακτικής δειλίας, σε μιαν ανεξήγητη αποστροφή για κάθε μηχάνημα. Βέβαια, σε μια εποχή που όλοι μας ζούμε το θάνατο της κιμωλίας, το τέλος του κλασικού μαυροπίνακα ή ακόμη και το θάνατο του δασκάλου - αυθεντία, δηλαδή σε μια εποχή που όλα αλλάζουν και η εκπαίδευση ζει στον πυρετό της ψηφιακής επανάστασης, ο διδακτικός συντηρητισμός δεν είναι απλώς αδικαιολόγητος. Μοιάζει εντελώς παρωχημένος και διδακτικό σχήμα οξειδωμένο.
Πρέπει να μπορούμε να σπάσουμε αυτό το κέλυφος του συντηρητισμού και να περάσουμε, φυσικά με σωστούς και προγραμματισμένους βηματισμούς, στη διδακτική τόλμη της ψηφιακής πρωτοπορίας.
Ερώτημα: Μέσα σ' αυτούς τους γενναίους βηματισμούς, ποια ενδεχομένως προβλήματα αναφύονται και ποιοι οι πιθανοί κίνδυνοι που ενεδρεύουν;
Θα αναφερθώ σε τρία μόνο προβλήματα - κινδύνους που τα θεωρώ και τα πλέον καίρια:
α) υπάρχει ο κίνδυνος να παγιωθεί μια διδακτική ομογενοποίηση. Όλοι, λ.χ., μια και θα αντλούμε απ' την ίδια πηγή, να καταστούμε διδακτικά ομότροποι•
β) είναι ενδεχόμενο να συντελεστεί μια διδακτική μετατόπιση: να τεθεί δηλαδή το λογοτεχνικό κείμενο στο περιθώριο και να καταλάβουν την πρώτη θέση όλα τα άλλα στοιχεία, περιφερειακά και εξωκειμενικά, που μας προσφέρει σήμερα πλουσιοπάροχα η τεχνολογία•
γ) δεν πρέπει επίσης να αποξεχαστεί το καίριο και το ουσιώδες: ερμηνεύω ένα κείμενο δε σημαίνει συλλέγω πληροφορίες απ' το διαδίκτυο. Αντίθετα, η πληροφορία γίνεται το μέσο, το επικουρικό στοιχείο, ένας απλός δηλαδή οδοδείκτης, για να μου ανοίξει το δρόμο για την ερμηνεία, η οποία και θα δείξει τρία, κυρίως στοιχεία: το κάθε κείμενο είναι, πρώτον, ένα άρτιο σύνολο, δομημένο ως "κατασκευή" με ορισμένες αρχές και κανόνες• δεύτερον, είναι φορέας νοημάτων, δηλαδή μιας ορισμένης κειμενικής ιδεολογίας• και, τρίτον, το κάθε κείμενο συνιστά ένα γλωσσικο-αισθητικό γεγονός, δηλαδή μια συντελεσμένη γλωσσική ομορφιά.
________________________________________
Ο Νικήτας Παρίσης γεννήθηκε στη Σκιάθο και σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Για πολλά χρόνια εργάστηκε ως καθηγητής στην ιδιωτική εκπαίδευση. Έχει δημοσιεύσει μελέτες, βιβλιοκριτικές και επιφυλλίδες σε περιοδικά και εφημερίδες. Έχει, επίσης, συνεργαστεί στα συλλογικά έργα Μεσοπολεμική και μεταπολεμική λογοτεχνία των εκδόσεων Σοκόλη. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Έργα του: "Κριτικές Δοκιμές" (Δόμος, 1987), "Μελέτες - Αναγνώσεις" (Πατάκης, 1992), "Επτά μελετήματα για τον Οδυσσέα Ελύτη" (τα τραμάκια, Θεσσαλονίκη, 1997), "Λεξικό λογοτεχνικών όρων" (ΟΕΔΒ, 2000), "Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Τρία διηγήματα. Αναζήτηση της αφηγηματικής λογικής" (Μεταίχμιο, 2001, 2η έκδοση 2002).
Πριν από τριάντα τόσο χρόνια, όσοι διδάσκαμε λογοτεχνία - ομολογώ με πολλή περίσκεψη και πληθωρικό δισταγμό - νιώθαμε σχεδόν μετέωροι. Θέλω να πω ότι ως διδάσκοντες δεν είχαμε πού να ακουμπήσουμε και πού να στηριχτούμε. Νιώθαμε βιβλιογραφικά σχεδόν άοπλοι, εσωτερικά γυμνοί και ανοχύρωτοι. Τα μόνα αξιόπιστα βοηθήματα που μας έδιναν μια διδακτική ανάσα και άνεση, ήταν τα βιβλία του Γ. Θέμελη και του Κ. Κουλουφάκου.
Είχαμε λειψή και ανάπηρη λογοτεχνική παιδεία. Η παιδεία μας ήταν, κυρίως, γραμματολογική αλλά πάσχαμε από ερμηνευτική απαιδευσία και απειρία - μπορώ να πω και άγνοια. Έτσι, μπαίναμε στις τάξεις διστακτικοί, φοβισμένοι και ενδεείς - συνέτεινε και ο φόβος των δύστροπων επιθεωρητών.
Όμως, το σήμερα απ' το τότε απέχει έτη φωτός - νομίζω ότι δεν υπερβάλλω. Σήμερα, ο δάσκαλος της λογοτεχνίας έχει το αντίθετο, ακριβώς, πρόβλημα: του προσφέρονται τόσα πολλά, τόσο άφθονο και πληθωρικό υποστηρικτικό και βιβλιογραφικό υλικό, ώστε έχει πλέον πρόβλημα επιλογής. Η δική μου γενιά, στα πρώτα της διδακτικά βήματα, έζησε το βασανισμό και την τυραννία της ανέχειας. Η σημερινή γενιά των φιλολόγων ζει τον κορεσμό της αφθονίας και την αμηχανία της επιλογής. Είναι, ασφαλώς, προτιμότερο να ζω την αμηχανία της επιλογής παρά την τυραννία της έλλειψης.
Φυσικά - αυτονόητο αυτό - θα επικεντρωθώ αποκλειστικά στο σήμερα. Να σκεφτούμε, λοιπόν, και να αναρωτηθούμε για κάτι πολύ απλό: και τότε και σήμερα, αλλά και σε κάθε στιγμή, όταν σε μια τάξη διδάσκεται ένα λογοτεχνικό κείμενο, πόσα πράγματα, πόσα στοιχεία, συνυπάρχουν και συλλειτουργούν;
Το πρώτο, το κυρίαρχο και το πρυτανεύον, είναι το κείμενο. Το κείμενο είναι μια συγκεκριμένη έντυπη λογοτεχνική οντότητα και ποιότητα. Το δεύτερο είναι, φυσικά, ο μαθητής. Λειτουργεί ως άμεσος αποδέκτης τού λογοτεχνικού κειμένου, ως αναγνώστης και ως ένας δυνητικός ερμηνευτής.
Μια αναγκαία παρένθεση στο σημείο αυτό. Η ανάγνωση της λογοτεχνίας, κατά παράδοση, είναι υπόθεση ιδιωτικής μοναχικότητας και μοναξιάς. Στην τάξη μετατρέπεται σε μια πράξη και σε μια διαδικασία συλλογικής και ομαδικής αναγνωστικότητας. Το δεύτερο τώρα παρένθετο στοιχείο. Ο μαθητής, το είπαμε ήδη, λειτουργεί ως αποδέκτης - αναγνώστης του λογοτεχνικού κειμένου. Τον συνακολουθούν όμως - το μαθητή εννοώ - τρία αρνητικά σύνδρομα: δεν το επέλεξε ο ίδιος το κείμενο• ενδεχομένως να μην έχει τις αναγκαίες προσλαμβάνουσες για να το προσδεχθεί• πρακτικά, ωφελιμιστικά, βιοποριστικά και επαγγελματικά - για το μέλλον του εννοώ - πιθανόν να μην το ενδιαφέρει. ’ρα ο μαθητής βρίσκεται σε κατάσταση αναγνωστικού εξαναγκασμού. Διαβάζει, εκών άκων, και ερμηνεύει λογοτεχνία.
Μετά το σύντομο παρένθετο λόγο, επανέρχομαι στο αρχικό μου ερώτημα: ποια δηλαδή στοιχεία συλλειτουργούν την ώρα του μαθήματος. Έχουμε δει τα δύο πρωταρχικά: το κείμενο και τον μαθητή. Το τρίτο είναι φυσικά ο διδάσκων. Ίσως δε χρειάζεται, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, να προσδιορίσουμε το ρόλο του. Πάντως, αυτό που συνήθως λέγεται, ότι δηλαδή ο δάσκαλος λειτουργεί ως ένας ενδιάμεσος, ως ένας διαμεσολαβητικός κρίκος στη διδακτική ροή, προσωπικά δε με βρίσκει σύμφωνο. Δε θα πω τώρα το γιατί.
Υπάρχει και ένας τέταρτος παράγοντας: ο δημιουργός του κειμένου, ο συγγραφέας ή ο ποιητής, ως μια ανθρώπινη και συγγραφική μοναδικότητα, μαζί φυσικά με το χρώμα της εποχής που τον περιβάλλει. Μπορούμε, προς το παρόν, να τον αφήσουμε στην άκρη, στο περιθώριο και στη σκιά. Συμπέρασμα:
Αυτά τα τέσσερα στοιχεία, δηλαδή: το λογοτεχνικό κείμενο με την κυρίαρχη και δεσποτική πρωτοκαθεδρία, το πλήθος των μαθητών, που συνιστούν πολλαπλές και διαφορετικές αναγνωστικές δυνατότητες, η παρουσία του δασκάλου, συχνά ηγεμονική και πληθωρική και, τέλος, ο απών αλλά διαρκώς υπονοούμενος και αναφερόμενος δημιουργός του κειμένου, αυτά λοιπόν τα τέσσερα στοιχεία στη συλλειτουργία τους συνιστούν, καθορίζουν και περιγράφουν την παραδοσιακή, την καθιερωμένη, τη συμβατική και την ισχύουσα μορφή στη διδασκαλία της λογοτεχνίας.
Στην εποχή μας όμως η συμβατική διδασκαλία της λογοτεχνίας τείνει να αλλάξει και να επιβληθεί πλέον μια καινοφανής, ανατρεπτική, επαναστατική και πολύτροπη διδακτική της λογοτεχνίας.
Βέβαια, το μάθημα της λογοτεχνίας, επειδή προϋποθέτει τη μελέτη έντυπου κειμένου, συνιστά μια μαθησιακή διαδικασία όπου ο λόγος είναι τόσο κυρίαρχος και ηγεμονικός, ώστε σχεδόν επισκιάζει το πάντα. Αυτή, ακριβώς, η δεσποτική κυριαρχία του λογοτεχνικού λόγου είναι ίσως η βασική αιτία που το μάθημα αυτό δεν έχει επηρεασθεί τόσο έντονα από την εισβολή της τεχνολογίας στην εκπαίδευση και από τα νέα μαθησιακά περιβάλλοντα.
Για να φανούν όμως οι τεράστιες δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας, θα μου επιτραπεί μια σύντομη παρένθεση. Θα αναφερθώ σε δύο πολύ πρώιμα παραδείγματα, όταν ακόμη δεν υπήρχαν οι σύγχρονες δυνατότητες.
Το φθινόπωρο του 1978, ευρισκόμενος στο Παρίσι της Γαλλίας, παρακολουθώ, μεταξύ πολλών άλλων, ένα μάθημα λογοτεχνίας σε δημόσιο Γυμνάσιο. Στην τάξη διδάσκεται το ποίημα του Apollinaire Η γέφυρα του Μιραμπώ. Ομάδα μαθητών έχει αναλάβει, με τα μέσα εκείνης της εποχής, να μετασχηματίσει το συγκεκριμένο ποιητικό κείμενο σε ποιητικό σενάριο και με βάση αυτό να δημιουργήσει ένα φιλμ, μια ταινία μικρού μήκους.
Το αποτέλεσμα ήταν ομολογουμένως εκπληκτικό. Δηλαδή: τα εγγεγραμμένα στο ποίημα στοιχεία: οι εικόνες, η γέφυρα, ο Σηκουάνας, τα ρέοντα νερά, τα επιπλέοντα φύλλα, ο ποιητικός ρυθμός, η μουσική ροή του λόγου, όλα δηλαδή τα στοιχεία είχαν μετασχηματιστεί σε ένα ζωντανό λειτουργικό σύνολο λόγου, ήχων, εικόνων και μουσικής.
Τι, ακριβώς, είχε επιτύχει η ομάδα αυτών των μαθητών; Από το μονότροπο έντυπο ποιητικό κείμενο είχε κατορθώσει να δημιουργήσει ένα πολυτροπικό κείμενο, μια άλλη ποιητική αφήγηση που συνδύαζε το λόγο, τον ήχο, τη ζωντανή εικόνα και τη μουσική. Είχε βιώσει δηλαδή η ομάδα των μαθητών το κείμενο και το απέδιδε πολυτροπικά.
Το 1984 έζησα το ίδιο διδακτικό πείραμα με ελληνόφωνο τώρα ποίημα: τη Σαλαμίνα της Κύπρος του Σεφέρη. Δημιουργός του εκπληκτικού αποτελέσματος το Τμήμα Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Κύπρου.
Μέσα από αυτά τα δύο πολύ πρώιμα παραδείγματα μπορεί κανείς όχι απλώς να εικάσει αλλά να δει και να βεβαιωθεί εμπράγματα πώς θα μπορούσε η σύγχρονη τεχνολογία, ως εργαλείο διδασκαλίας, να ανανεώσει τη διδακτική της λογοτεχνίας. Να γίνω όμως πιο σαφής και να αναφερθώ σε συγκεκριμένα παραδείγματα, σε διδακτικές πρακτικές και σε προσφερόμενες και λειτουργικές δυνατότητες.
Τι θα μπορούσε δηλαδή να κάνει ένας σύγχρονος δάσκαλος με όσα στοιχεία διαθέτει σήμερα το διαδίκτυο;
α) Να εξοικειώσει σταδιακά τους μαθητές του σ' ένα καινούριο μαθησιακό περιβάλλον, το ονομαζόμενο δικτυακό.
β) Να εθίσει τους μαθητές στη διαδικτυακή ερευνητική διαδικασία, όχι βέβαια του τύπου: ψάχνω, βρίσκω, εκτυπώνω, παρουσιάζω, γιατί κάτι τέτοιο φυσικά και δε συνιστά έρευνα. Είναι απλώς μια τυποποιημένη εργασία, που δε βοηθάει στην πρόσκτηση κάποιας δεξιότητας.
Γι' αυτό, οι ερευνητικές εργασίες, με πρωτογενή πηγή το διαδίκτυο, πρέπει να θέτουν τέτοια ζητούμενα, ώστε ο μαθητής διερευνώντας τα πολλά, να μάθει να λειτουργεί κριτικά - επιλεκτικά.
γ) Να αναθέσει στους μαθητές να αναζητήσουν και να φωτίσουν μόνοι τους το γραμματολογικό και το ευρύτερο ιστορικό φορτίο του κειμένου. Να υπενθυμίσω εδώ ότι η λεγόμενη ιστορικότητα του κειμένου περιλαμβάνει πολλά υποθέματα και υποερωτήματα: ποιος το έγραψε, πότε, πού, κάτω από ποιο ιστορικό - κοινωνικό πλαίσιο, πρώτη δημοσίευση, κριτικές αντιδράσεις, ενδοκειμενικές ιστορικές αναφορές, εργοβιογραφικά του συγγραφέα κλπ.
δ) Να τους οδηγήσει στο Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού, από τα πιο οργανωμένα στο διαδίκτυο, να διαλέξουν το καβαφικό ποίημα που διδάχτηκαν, να το ακούσουν σε τρεις διαφορετικές απαγγελτικές εκδοχές (Λαμπέτη, Γ. Π. Σαββίδη, Κυρ. Ευθυμίου) και να γράψουν ποια αποδίδει καλύτερα την ποιητική λογική. Να ασκήσουν δηλαδή οι μαθητές ένα είδος προσληπτικής και ακουστικής ευαισθησίας.
ε) Να τους εξοικειώσει με τη λογική των συγκρίσεων. Να δουν δηλαδή οι μαθητές λ.χ. τη Φόνισσα πρώτα ως κειμενικό γεγονός και μετά ως θεατρική απόδοση με την Κονιόρδου ή και ως κινηματογραφική μεταφορά. Το ουσιώδες, βέβαια, δεν είναι απλώς η παρακολούθηση της θεατρικής και κινηματογραφικής μεταφοράς. Το ουσιώδες είναι να αναζητήσουν οι μαθητές κατά τι διαφέρει η κειμενική από τη θεατρική και τη φιλμική αφήγηση.
στ) Το κορυφαίο που θα μπορούσε να γίνει: να δημιουργήσουν οι διδάσκοντες ενδοσχολικά ένα ψηφιακό αρχείο για το μάθημα της λογοτεχνίας. Το αρχείο σε ιδανικό σχεδιασμό να μπορούσε να περιλαμβάνει:
• ψηφιοποιημένα λογοτεχνικά κείμενα (τα διδασκόμενα και τα ζητούμενα παράλληλα ή ομόθεμα)
• ψηφιακό υλικό κατά συγγραφέα, κατά ποιητή, κατά γραμματολογική περίοδο και χωριστά για κάθε κείμενο
• ψηφιακό αρχείο φωνών (ακούγεται η φωνή διαφόρων συγγραφέων και ποιητών)
• αρχείο απαγγελιών
• ψηφιακό αρχείο εικόνων, προσωπογραφιών, τόπων, σκίτσων κλπ.
• αρχείο μελοποιημένης ποίησης κλπ.
• ψηφιακό αρχείο με αυτόγραφα ποιητών και συγγραφέων.
Όλος αυτός ο μόχθος για τη συγκέντρωση ενός τόσο πλούσιου και πολύμορφου υλικού, θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί με ένα πολύ απλοϊκό τρόπο: δημιουργείται ολιγομελής λογοτεχνικός όμιλος από μαθητές Γ' Γυμνασίου και Α' Λυκείου.
Ο όμιλος αναλαμβάνει, με την καθοδήγηση ενός διδάσκοντος και την εποπτεία ενός ειδικού σε θέματα λογοτεχνίας, να καταρτίσει μέσα σε ένα χρόνο το πλήρες αρχείο.
Τα Εκπαιδευτήρια Δούκα έχουν θέσει σε πλήρη εφαρμογή δύο πρωτοποριακά προγράμματα, θα έλεγα καλύτερα καινοτομίες, σχετικά πάντα με τη διδακτική πράξη.
Η πρώτη καινοτομία είναι ο λεγόμενος Καταστατικός Μαθησιακός Χάρτης. Να γίνω όμως σαφέστερος και να προσπαθήσω, συνοπτικά βέβαια, να δείξω τι ακριβώς είναι ο Μαθησιακός Χάρτης. Στέκομαι, κυρίως, σε 4 σημεία, τα οποία πιστεύω ότι καθορίζουν την ουσία του:
α) Αποτελεί μια πλήρη και αναλυτική χαρτογράφηση και καταγραφή της ουσίας της διδακτικής πράξης• το τι δηλαδή θα διδάξω αλλά και το πώς θα το διδάξω, από το Νηπιαγωγείο μέχρι και τη Γ' Λυκείου. Καθορίζει, επομένως, την εξελικτική ροή της διδασκόμενης ύλης, αλλά και τη μεθόδευση της διδασκαλίας, από τάξη σε τάξη και από βαθμίδα σε βαθμίδα.
β) Καταγράφει - ταυτόχρονα και καθοδηγεί - αυτό που πρέπει να μάθει ο μαθητής σε μία τάξη, για να έχει τις προαπαιτούμενες γνώσεις και να φοιτήσει ομαλά στην επόμενη. Έτσι, η μαθησιακή συνέχεια εξελίσσεται ενδοταξικά, διαταξικά και διαβαθμιακά: ομαλά, χωρίς κενά, χωρίς χάσματα αλλά κανονικά και με πληρότητα.
γ) Το μορφωτικό αγαθό που πρέπει να κατακτήσει σταδιακά ο μαθητής, δεν καθορίζεται μόνο ως ένα σύνολο γνώσεων αλλά και ως μια δέσμη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, που θα πρέπει να διακρίνουν αλλά και να κοσμούν το μαθητή.
Για να γίνω σαφέστερος ένα απλό παράδειγμα: η εκμάθηση, λ.χ., των ποικίλων γραμματικών τύπων, της λεγόμενης γραμματικής ορθότητας, συνιστά μια απαραίτητη γνώση. Το ουσιώδες όμως είναι μέσα από αυτή τη γνώση να αναδεικνύεται, για το μαθητή πάντα, μια σημαντική δεξιότητα, το ορθώς εκφράζεσθαι, δηλαδή η εκφραστική άνεση στον προφορικό και το γραπτό λόγο.
δ) Καταληκτικά θα έλεγα ότι ο Μαθησιακός Χάρτης λειτουργεί ως ένας πιλότος, ένας διδακτικός οδηγός. Χαράσσει την κατευθυντήρια γραμμή που εξελικτικά ακολουθούμε, προκειμένου να οδηγήσουμε το μαθητή στην κατάκτηση του μορφωτικού αγαθού.
Ερώτημα λογικό και εύλογο: πώς υλοποιείται η λογική και η ουσία του Μαθησιακού Χάρτη στην καθημερινή διδακτική πράξη;
Απαντώ: με τη δεύτερη καινοτομία μας που είναι τα σχέδια μαθημάτων. Εδώ όμως χρειάζονται κάποιες διευκρινίσεις, για να φανεί πώς λειτουργούν στην πράξη τα σχέδια μαθημάτων.
Πιο συγκεκριμένα, λοιπόν, τα σχέδια μαθημάτων:
α) αναφέρονται σ' ένα κανονικό ωριαίο μάθημα ή σε μια ευρύτερη διδακτέα ενότητα•
β) ως διδακτική λογική το κάθε σχέδιο απορρέει και εφαρμόζει τις αρχές και τις προδεσμεύσεις του Μαθησιακού Χάρτη•
γ) κάθε σχέδιο καθορίζει αναλυτικά:
• το διδακτέο θέμα
• τους διδακτικούς στόχους
• τη μορφή και τη μέθοδο διδασκαλίας
• την πορεία διδασκαλίας, δηλαδή τα διαδοχικά βήματα που θα διαγράψει η συνολική τροχιά της διδασκαλίας•
δ) το πλέον ουσιώδες: κάθε σχέδιο παραπέμπει στο αναγκαίο υποστηρικτικό υλικό, που προαπαιτείται για τη σωστή, πλήρη και εμπεριστατωμένη διεκπεραίωση του μαθήματος.
Το υποστηρικτικό υλικό είναι ψηφιακό, αποθηκευμένο στον Ενιαίο Πίνακα ψηφιακού διδακτικού υλικού. Αναζητάς σ' αυτόν τον πίνακα, την τάξη, το μάθημα, την ενότητα και ανοίγει όλο το υλικό που μπορείς να αξιοποιήσεις, μέσω του υπολογιστή και του διαδραστικού πίνακα.
’ρα: η διδακτική μας πορεία είναι απόλυτα σαφής: από το Μαθησιακό Χάρτη στα σχέδια μαθημάτων• από τα σχέδια στο ψηφιακό υλικό• από το ψηφιακό υλικό στα όσα χρειάζεται υποστηρικτικά ο δάσκαλος γι' αυτό που διδάσκει και, τέλος, διδακτική αξιοποίηση του ψηφιακού υλικού μέσω της σύγχρονης εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Αυτή είναι η πορεία μας: οργανωμένη, μεθοδευμένη, υλοποιήσιμη και αποτελεσματική.
Νομίζω ότι αρκούν αυτά τα πολύ ενδεικτικά παραδείγματα. Σ' αυτά θα αρκεστώ, γιατί βιάζομαι να αναφερθώ εν συντομία στις δυσκολίες και τα αναφυόμενα προβλήματα. Γίνομαι συγκεκριμένος:
Υπάρχει πρώτα πρώτα ένας διδακτικός συντηρητισμός. Μπορεί να οφείλεται σε ατολμία, σε ένα είδος διδακτικής δειλίας, σε μιαν ανεξήγητη αποστροφή για κάθε μηχάνημα. Βέβαια, σε μια εποχή που όλοι μας ζούμε το θάνατο της κιμωλίας, το τέλος του κλασικού μαυροπίνακα ή ακόμη και το θάνατο του δασκάλου - αυθεντία, δηλαδή σε μια εποχή που όλα αλλάζουν και η εκπαίδευση ζει στον πυρετό της ψηφιακής επανάστασης, ο διδακτικός συντηρητισμός δεν είναι απλώς αδικαιολόγητος. Μοιάζει εντελώς παρωχημένος και διδακτικό σχήμα οξειδωμένο.
Πρέπει να μπορούμε να σπάσουμε αυτό το κέλυφος του συντηρητισμού και να περάσουμε, φυσικά με σωστούς και προγραμματισμένους βηματισμούς, στη διδακτική τόλμη της ψηφιακής πρωτοπορίας.
Ερώτημα: Μέσα σ' αυτούς τους γενναίους βηματισμούς, ποια ενδεχομένως προβλήματα αναφύονται και ποιοι οι πιθανοί κίνδυνοι που ενεδρεύουν;
Θα αναφερθώ σε τρία μόνο προβλήματα - κινδύνους που τα θεωρώ και τα πλέον καίρια:
α) υπάρχει ο κίνδυνος να παγιωθεί μια διδακτική ομογενοποίηση. Όλοι, λ.χ., μια και θα αντλούμε απ' την ίδια πηγή, να καταστούμε διδακτικά ομότροποι•
β) είναι ενδεχόμενο να συντελεστεί μια διδακτική μετατόπιση: να τεθεί δηλαδή το λογοτεχνικό κείμενο στο περιθώριο και να καταλάβουν την πρώτη θέση όλα τα άλλα στοιχεία, περιφερειακά και εξωκειμενικά, που μας προσφέρει σήμερα πλουσιοπάροχα η τεχνολογία•
γ) δεν πρέπει επίσης να αποξεχαστεί το καίριο και το ουσιώδες: ερμηνεύω ένα κείμενο δε σημαίνει συλλέγω πληροφορίες απ' το διαδίκτυο. Αντίθετα, η πληροφορία γίνεται το μέσο, το επικουρικό στοιχείο, ένας απλός δηλαδή οδοδείκτης, για να μου ανοίξει το δρόμο για την ερμηνεία, η οποία και θα δείξει τρία, κυρίως στοιχεία: το κάθε κείμενο είναι, πρώτον, ένα άρτιο σύνολο, δομημένο ως "κατασκευή" με ορισμένες αρχές και κανόνες• δεύτερον, είναι φορέας νοημάτων, δηλαδή μιας ορισμένης κειμενικής ιδεολογίας• και, τρίτον, το κάθε κείμενο συνιστά ένα γλωσσικο-αισθητικό γεγονός, δηλαδή μια συντελεσμένη γλωσσική ομορφιά.
________________________________________
Ο Νικήτας Παρίσης γεννήθηκε στη Σκιάθο και σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Για πολλά χρόνια εργάστηκε ως καθηγητής στην ιδιωτική εκπαίδευση. Έχει δημοσιεύσει μελέτες, βιβλιοκριτικές και επιφυλλίδες σε περιοδικά και εφημερίδες. Έχει, επίσης, συνεργαστεί στα συλλογικά έργα Μεσοπολεμική και μεταπολεμική λογοτεχνία των εκδόσεων Σοκόλη. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Έργα του: "Κριτικές Δοκιμές" (Δόμος, 1987), "Μελέτες - Αναγνώσεις" (Πατάκης, 1992), "Επτά μελετήματα για τον Οδυσσέα Ελύτη" (τα τραμάκια, Θεσσαλονίκη, 1997), "Λεξικό λογοτεχνικών όρων" (ΟΕΔΒ, 2000), "Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Τρία διηγήματα. Αναζήτηση της αφηγηματικής λογικής" (Μεταίχμιο, 2001, 2η έκδοση 2002).
Τετάρτη 9 Νοεμβρίου 2011
Ένα καλό κείμενο για έκθεση
Τα όπλα και τα κόλπα της διαφήμισης
|
Οι διαφημίσεις, έντυπες, ηλεκτρονικές και διαδικτυακές,
έχουν πάντοτε κάτι να μας πουν και για το πώς ζούμε και για το πώς θα θέλαμε
να ζούμε και για το πώς καλλιεργούνται οι μαζικές αυταπάτες και χτίζεται ένας
κόσμος επικίνδυνα πλαστός. Είτε σε περιόδους μιας ψευδούς και
ψευδαισθησιογόνου ευμάρειας τυχαίνει να βρισκόμαστε είτε σε καιρούς
σαν τους τωρινούς, οπότε μετράμε τα χρειαζούμενα και τα χρωστούμενα και
τελειωμό δεν έχουν, ο τρόπος που σκηνοθετούνται και εικονογραφούνται οι
«ανάγκες» και οι «επιθυμίες» μας, ο τρόπος με τον οποίο υποτίθεται ότι
αναπαριστάνονται στη φυσικότητά τους, ενώ κατ’ ουσίαν κατασκευάζονται και
εμφυτεύονται στο μυαλό μας με τη μέθοδο της μαζικής υποβολής, είναι δηλωτικός
της ευκολίας με την οποία το απολύτως περιττό μπορεί να πλασαριστεί
και κυρίως να εισπραχθεί σαν απολύτως αναγκαίο, το ανούσιο να παρασταθεί σαν
ουσιώδες και το αδιάφορο σαν απαραίτητο και σαν ηδονικό. Είναι δηλωτικός
λοιπόν της πνευματικής μας κάμψης.
Ορισμένοι φανατικοί της συνωμοσιολογίας επιμένουν ότι η
ανθρώπινη συνείδηση επηρεάζεται παγκοσμίως με ψεκασμούς: κάποιοι κακοί
φορτώνουν τα αεροπλάνα τους με μυστηριώδη ψυχοτρόπα και τα στέλνουν να μας
λούσουν από ψηλά. Και υπάρχουν κι
εκείνοι που ισχυρίζονται ότι με το κόλπο των εικόνων που προβάλλονται στην
οθόνη με ταχύτητα που δεν την προλαβαίνει το μάτι, τα εν τω βάθει αφανή
μηνύματα καταγράφονται στο υποσυνείδητό μας, άρα στην ουσία δρούμε σαν
ανδρείκελα. Αλλά τίποτε από όλα αυτά τα σατανικά δεν χρειάζεται για να
πετύχει μια διαφημιστική καμπάνια. Αρκεί η επανάληψη κι ο
βομβαρδισμός, αρκεί δηλαδή να δουλεύει ακατάπαυστα το πλυντήριο· αδύναμα ή ενδοτικά
μυαλά πάντοτε βρίσκονται.
Χρόνια τώρα, κανένα εμπόρευμα, ακόμα και το ευτελέστερο,
δεν εισάγεται στην αγορά σαν σκέτο εμπόρευμα. Όλα τους, λες και έχουν
ενσωματωμένη μια πολιτισμική υπεραξία, εμφανίζονται σαν σύμβολα κύρους
και σαν τεκμήρια κοινωνικού γοήτρου, αλλά και σαν αποτελεσματικοί διάκονοι
των ερωτικών μας πόθων, αν σκεφτεί κανείς ότι ακόμα κι ένα αθώο γιαούρτι
παρουσιάζεται σαν ικανότατος προαγωγός της λιβιδώς μας. Όλα τα εμπορεύματα
εισάγονται στην αγορά, δηλαδή στο φαντασιακό μας, σαν μπιχλιμπίδια που η
κατοχή τους επιβεβαιώνει την υπεροχή μας, την ένταξή μας στην ελίτ. Χρήσιμο,
ας πούμε, το κινητό, δεν ήταν όμως η χρησιμότητά του αυτή που το κατέστησε
εξάρτημα απαραίτητο της σκευής μας, αλλά η πεποίθηση που χαράχτηκε
σιγά σιγά στο νου μας ότι αν δεν το έχουμε, δεν είμαστε - δεν είμαστε
μοντέρνοι, τεχνογνώστες, κοινωνικοί, δεν είμαστε τίποτα. Κι ήρθε ο καιρός και
το εξάρτημα αυτό προκάλεσε, τι φυσικότερο, την εξάρτησή μας στα όρια του
ψυχαναγκασμού, ιδίως αφότου τα παιχνίδια των νέων μοντέλων μάς δίνουν τη
δυνατότητα να σκύψουμε πάνω στην οθονίτσα σου, με την οποία εξισώνουμε τον
κόσμο, και να παίζουμε μανιωδώς, αδιάφοροι για όσα συμβαίνουν γύρω μας.
Αν κόψουμε στη μέση τον πρόσφατο κοινωνικό μας χρόνο, με
τέμνον όργανο ένα Κ, το κάπα της Κρίσης, διαπιστώνουμε ότι τα μετά την Κρίση
διαφημιστικά όπλα και κόλπα δε διαφέρουν σημαντικά από όσα χρησιμοποιούνταν
κατά κόρον προ Κρίσεως, τότε που όλα φαίνονταν κεκτημένα ή «βατά», για να
χρησιμοποιήσουμε την ορολογία των πανελλαδικών. Η αλήθεια είναι ότι,
εναρμονιζόμενες με το όλο κλίμα της λιτότητας, οι διαφημίσεις μειώθηκαν. Το
αποτέλεσμα ήταν να μειωθούν και τα έσοδα των Μέσων και, κρίκο τον κρίκο σ’
αυτήν την αλυσίδα της αλληλεξάρτησης, να μειωθούν και οι απολαβές των
δημοσιογράφων.
Έπειτα όμως από μια μικρή σχετικά περίοδο αναμονής και
προσαρμογής, στη διάρκεια της οποίας υποθέτω ότι θα έγιναν πολλά συμβούλια
σοφών κεφαλών, ο κόσμος της διαφήμισης ξαναβρήκε τον ντόρο του και επανήλθε
στις δεδομένες αξίες και σταθερές του. Ένας μικρός αναπροσανατολισμός υπήρξε
βέβαια, περιορίστηκε όμως στις διαφημίσεις των καταστημάτων (κυρίως όσων
εμπορεύονται τρόφιμα), που υπόσχονται μικρότερες τιμές, αντίστοιχες
υποτίθεται στις νέες κοινωνικές συνθήκες, δηλαδή στη νέα πραγματικότητα του
βαλαντίου μας.
Κινητά, αυτοκίνητα και τραπεζικά δάνεια διαφημίζονταν
πρωτίστως π.Κ, προ Κρίσεως δηλαδή, κινητά, αυτοκίνητα και τραπεζικά δάνεια
διαφημίζονται πρωτίστως και μ.Κ. - μάλιστα, κάποιες γενναιόδωρες τράπεζες μας
δίνουν δάνεια για να ξεπληρώσουμε τα δάνειά μας σε άλλα ευαγή τραπεζικά
ιδρύματα. Σαν να μην άλλαξε τίποτα. Σαν να μη μεταβλήθηκε ο ρυθμός του
κόσμου, να μην κλονίστηκαν τα οικονομικά μας, να μην πληγώθηκε το ηθικό μας,
να μην αναγκαστήκαμε να ξαναδούμε τις προτεραιότητές μας, να ξανασχεδιάσουμε
την καθημερινότητά μας, κόβοντας, κόβοντας και πάλι κόβοντας όλοι εμείς οι
άνωθεν και έξωθεν πετσοκομμένοι. «Δωρεάν» και «απεριόριστα», αυτές ήταν κι
αυτές παραμένουν οι δύο μαγικές λεξούλες των διαφημιστικών εκστρατειών. Αλλά
τι το απεριόριστο μπορεί να υπάρξει σε έναν κόσμο τόσο ζορισμένο και
στενεμένο; Και πού το «δωρεάν», όταν ακόμα και η δωρεάν Παιδεία, η δωρεάν
Υγεία και όλα τα λοιπά του πάλαι ποτέ κοινωνικού κράτους δεν είναι παρά
ερείπια;
Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί και το εξής: Πάντοτε έτοιμη η
αγορά και πάντοτε ευκίνητος ο διαφημιστικός βραχίονάς της, φροντίζουν τώρα
για την καλή μας υγεία, αφού κατανοούν ότι η πανεθνική κατάθλιψη δεν είναι
αστεϊσμός. Και δεν διαφημίζονται μόνο πιεσόμετρα, μια και η πίεση και οι
σφυγμοί μας ανεβοκατεβαίνουν επικίνδυνα από το ένα πακέτο μέτρων στο άλλο.
Διαφημίζονται και αγχολυτικά από κυρίους και κυρίες ντυμένους στα λευκά, να
μοιάζουν επιστήμονες. Σωστά. Χρειαζόμαστε
και τη δόση μας την αντικαταθλιπτική. (Απόσπασμα άρθρου
του Π. Μπουκάλα στην εφ. Η Καθημερινή,
29/10/11)
Β. Ασκήσεις
|
Υπόδειγμα Δραστηριότητας
ΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ : ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ’ Γυμνασίου ή Α΄ Λυκείου
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ :
ΤΑΞΗ:
Μάθημα : Μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλίας των Απομνημονευμάτων του Μακρυγιάννη ως ανακεφαλαιωτική ενότητα.
Λογισμικό : Internet
Περιγραφή : Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με το σύνολο των Απομνημονευμάτων του Μακρυγιάννη, εκτιμούν την πνευματική του προσφορά και βλέπουν την εικαστική πλαισίωση του έργου του .
Στόχοι: Σ΄ αυτό το μάθημα οι μαθητές θα μάθουν
Να αναζητούν τα αποσπάσματα που διδάχθηκαν μέσα σε ένα ολοκληρωμένο έργο όχι στην έντυπη του μορφή αλλά στην ηλεκτρονική του παρουσίαση
Να περιηγηθούν εικονικά στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη και να ¨δουν¨ την εικαστική πλαισίωση του έργου του Μακρυγιάννη
Να συλλέξουν «ηλεκτρονικά» σχόλια και στοιχεία από το έργο και τη ζωή του Μακρυγιάννη κάνοντας μία εικονική επίσκεψη στο Μουσείο Βρέλλη / κέρινων ομοιωμάτων.
Μέθοδος – Οργάνωση της Τάξης: Βήματα διδασκαλίας / δραστηριότητες μαθητών : Υποδεικνύεται στους μαθητές η σελίδα , διαίρεσή τους σε ομάδες , διανομή φύλλων εργασίας , γραπτή καταγραφή των ερευνητικών τους αναζητήσεων (προφορική ανακοίνωση στην τάξη την επόμενη διδακτική ώρα)
ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ :
Ποια τα περιεχόμενα της Ιστοσελίδας : 1. Από άποψη λογοτεχνική και
2. από άποψη εικαστική
Πώς μπορούν να διαβαστούν εδώ τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη; Αντιδιαστολή με τον έντυπο τρόπο παρουσίασης των απομνημονευμάτων .
Βρείτε/Εντοπίστε τα συγκεκριμένα αποσπάσματα του βιβλίου σας
Επιλέξτε το σύνδεσμο ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ-Εισαγωγή : ποια η αξία των πινάκων αυτών; σε ποιο διάστημα και πώς έγινε η περιγραφή των πινάκων του σύμφωνα με τη δήλωσή του στα Απομνημονεύματα ;
Να πληκτρολογήσετε τη διεύθυνση του Μουσείου Βρέλλη www.vrellis.org/gr/makryg.htm όπου το κέρινο ομοίωμα του στρατηγού τι ακριβώς απεικονίζεται; Να εξοικειωθείτε με τον ηλεκτρονικό τρόπο συλλογής υλικού ,σχετικού με τη διδαχθείσα ενότητα.
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ :
ΤΑΞΗ:
Μάθημα : Μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλίας των Απομνημονευμάτων του Μακρυγιάννη ως ανακεφαλαιωτική ενότητα.
Λογισμικό : Internet
Περιγραφή : Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με το σύνολο των Απομνημονευμάτων του Μακρυγιάννη, εκτιμούν την πνευματική του προσφορά και βλέπουν την εικαστική πλαισίωση του έργου του .
Στόχοι: Σ΄ αυτό το μάθημα οι μαθητές θα μάθουν
Να αναζητούν τα αποσπάσματα που διδάχθηκαν μέσα σε ένα ολοκληρωμένο έργο όχι στην έντυπη του μορφή αλλά στην ηλεκτρονική του παρουσίαση
Να περιηγηθούν εικονικά στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη και να ¨δουν¨ την εικαστική πλαισίωση του έργου του Μακρυγιάννη
Να συλλέξουν «ηλεκτρονικά» σχόλια και στοιχεία από το έργο και τη ζωή του Μακρυγιάννη κάνοντας μία εικονική επίσκεψη στο Μουσείο Βρέλλη / κέρινων ομοιωμάτων.
Μέθοδος – Οργάνωση της Τάξης: Βήματα διδασκαλίας / δραστηριότητες μαθητών : Υποδεικνύεται στους μαθητές η σελίδα , διαίρεσή τους σε ομάδες , διανομή φύλλων εργασίας , γραπτή καταγραφή των ερευνητικών τους αναζητήσεων (προφορική ανακοίνωση στην τάξη την επόμενη διδακτική ώρα)
ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ :
Ποια τα περιεχόμενα της Ιστοσελίδας : 1. Από άποψη λογοτεχνική και
2. από άποψη εικαστική
Πώς μπορούν να διαβαστούν εδώ τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη; Αντιδιαστολή με τον έντυπο τρόπο παρουσίασης των απομνημονευμάτων .
Βρείτε/Εντοπίστε τα συγκεκριμένα αποσπάσματα του βιβλίου σας
Επιλέξτε το σύνδεσμο ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ-Εισαγωγή : ποια η αξία των πινάκων αυτών; σε ποιο διάστημα και πώς έγινε η περιγραφή των πινάκων του σύμφωνα με τη δήλωσή του στα Απομνημονεύματα ;
Να πληκτρολογήσετε τη διεύθυνση του Μουσείου Βρέλλη www.vrellis.org/gr/makryg.htm όπου το κέρινο ομοίωμα του στρατηγού τι ακριβώς απεικονίζεται; Να εξοικειωθείτε με τον ηλεκτρονικό τρόπο συλλογής υλικού ,σχετικού με τη διδαχθείσα ενότητα.
Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2011
Θρηνητική εικασία
Αν νομίζετε ότι το παρακάτω κείμενο έχει δημοσιευτεί σε κάποια πρόσφατη εφημερίδα, είστε γελασμένοι!
Η αμείλικτη γλώσσα των οικονομολόγων τολμάει τη διατύπωση, που στο στόμα οποιουδήποτε άλλου θα ήταν αναξιόπιστη θρηνολογία: ο τόπος διαλύεται και καταρρέει.
Δεν εκμεταλλεύομαι και δεν απολυτοποιώ τις διαπιστώσεις των ειδικών για να κινδυνολογήσω. Αλλά θα ήταν αφέλεια να πιστεύουμε ότι η κατάρρευση της οικονομίας είναι επιμέρους και αποσπασματικό σύμπτωμα του κοινωνικού μας βίου. Όλοι καταλαβαίνουμε ότι στην οικονομία καθρεφτίζεται ο συνολικός τρόπος του βίου: το πόσο δουλεύουμε και με ποια κίνητρα δουλεύουμε και ποιο νόημα (ή ποια κοινωνική λειτουργικότητα) έχει η καθημερινή μας δουλειά.
Ο τόπος διαλύεται και καταρρέει. Και είναι εξαιρετικά κοντόφθαλμο να αποδίδουμε ευθύνες σε κόμματα και κυβερνήσεις. Όλα τα συμπτώματα δείχνουν ότι το σύνολο κοινωνικό μας σώμα δεν έχει πια αντιστάσεις, δεν έχουμε δυνάμεις να αντιδράσουμε στην κατάρρευση.
Οι παραινέσεις των οικονομολόγων μας ζητάνε να λειτουργήσουμε με κοινωνική συνείδηση και ευθύνη: να γνοιαστούμε για τα κοινά, να αυξήσουμε εκούσια την παραγωγικότητά μας, να περιορίσουμε την κατανάλωση. Όμως θαύματα συνολικών ηθικών μεταστροφών δεν γίνονται από μέρα σε μέρα. Εμείς, χρόνια τώρα, βυθιζόμαστε ανελέητα στον πιο αγροίκο ατομικισμό, που υπακούει μόνο στο ένστικτο της εγωιστικής εξασφάλισης. Δεν μας ενδιαφέρει ο διπλανός, δεν μας ενδιαφέρουν τα κοινά, μας έπεισαν από κάθε πλευρά – άλλοι θεωρητικά και άλλοι έμπρακτα – ότι η αυταπάρνηση, η σχέση, η ανθρωπιά, είναι μόνο ιδεαλιστικές προλήψεις. Και φτάσαμε σε αυτό που είμαστε σήμερα: μια κοινωνία ακοινώνητων ατόμων.
Ο τόπος διαλύεται και καταρρέει – ποιος δεν το βλέπει. Δημόσιες υπηρεσίες που δεν υπηρετούν, παρά μόνο της εξασφάλιση των υπαλλήλων. Εκπαίδευση που δεν εκπαιδεύει, μόνο συντηρεί μια ανάπηρη γνώση για ωμή χρησιμοθηρία. Διπλωματία που είναι ανύπαρκτη στο στίβο των εθνικών θεμάτων. Δημοσιογραφία που εμπορεύεται τα πιο ταπεινά ένστικτα του πλήθους. Φοροδιαφυγή, εφοριακοί που χρηματίζονται αυτονόητα, κυκλοφοριακή αναρχία, νέφος, αστυνομική προστασία του πολίτη ανύπαρκτη. Όλα δείχνουν φανερά τη διάλυση, κι εμείς συζητάμε τα συμπτώματα, για να καρπωθούμε ακόμα κι από τη διάλυση ατομικά οφέλη: εφήμερες ψήφους, πωλήσεις φύλλων, κομματικά πλεονεκτήματα ή και τον θαυμασμό του όποιου κοινού για την αναλυτική μας οξύνοια.
Να ελπίσουμε – που; Να εμπιστευθούμε – ποιον; Για να πιστέψεις τους πολιτικούς, πρέπει να είσαι ανίατα αφελής – είναι το ίδιο σα να πιστεύεις τους τίτλους των απογευματινών εφημερίδων. Γι’ αυτό και συμφιλιωθήκαμε με τον εμπαιγμό, τον λογαριάζουμε σαν υψηλή πολιτική ευελιξία. Πριν πέντε μήνες, παραμονές εκλογών, οι πολιτικοί μας – όλοι – έλεγαν άλλα πράγματα για την οικονομία του τόπου. Σήμερα αυτοδιαψεύδονται, χωρίς ντροπή.
Η κατάρρευση είναι γενική, δεν περιορίζεται στον πολιτικό χώρο. Έχουμε πια στις ψυχές μας τη χωματερή γεύση του ιστορικού τέλους της φυλής ή του γένους. Επιζήσαμε κάπου τρεις χιλιάδες χρόνια. Οι σημερινοί καιροί είναι οι πιο αμείλικτοι, δεν έχουμε δυνάμεις να αντισταθούμε.
Και δεν ήταν βέβαια η πολεμικής μας ισχύς, ούτε η πολιτική μας ομοψυχία και ενότητα που μας διέσωσαν σε μια τόσο μακραίωνη ιστορική πορεία. Ήταν κάτι άλλο: αντιπροσωπεύαμε και ενσαρκώναμε ένα ξεχωριστό νόημα βίου και τρόπο βίου, δηλαδή ένα ξεχωριστό πολιτισμό. Αυτόν που έρχονται να σπουδάσουν οι ξένοι, ακόμα σήμερα, στα ερείπια των αρχαίων ναών μας και στις βυζαντινές εικόνες και στη λαϊκή αρχιτεκτονική και στην ορθόδοξη λατρεία και στη γλώσσα μας.
Όμως για τολμήστε να μιλήσετε για ελληνικό πολιτισμό στο σημερινό μας υπουργείο Παιδείας ή στο κωμικό μας ΚΕΜΕ ή και στους «προοδευτικούς» πανεπιστημιακούς μας. Θα σας περιγελάσουν σαν απλοϊκό ιδεαλιστή που δεν κατάλαβε ακόμα ότι ιστορία σημαίνει υλικές παραγωγικές σχέσεις και τίποτε άλλο.
Ο τόπος διαλύεται, καταρρέει. Κι όμως, τα τελευταία τριάντα χρόνια τα φαινόμενα έδειχναν μια πορεία ανοδική, ραγδαίας «ανάπτυξης», «προόδου», «ευημερίας». Οι συνθήκες καθημερινού βίου και του τελευταίου Έλληνα άλλαξαν ριζικά. Ο ηλεκτρισμός παντού, οι δρόμοι, ο τουρισμός και το συνάλλαγμα, τα βιομηχανικά προϊόντα σε κάθε σπίτι, το «διαμέρισμα», τα αγροτικά μηχανήματα, τα αναρίθμητα «κέντρα διασκέδασης» παντού, έφεραν μια αλλαγή που θα φαινόταν παραμυθένια αν κάποιος την προφήτευε πριν σαράντα χρόνια.
Ταυτόχρονα, για μακρό διάστημα η εθνική μας αυτοσυνειδησία συντηρήθηκε στο επίπεδο μιας ρομαντικής ιδεοληψίας: Πατρίς – θρησκεία – οικογένεια, καθαρεύουσα γλώσσα, κλασικά γράμματα, εξωραϊσμός της ιστορίας και των προγόνων. Γενιές ολόκληρες στήριζαν πάνω σε αυτά ένα κάποιο νόημα του καθημερινού τους βίου. Και μια αίσθηση ηθικού χρέους, μια αξιοπρέπεια στη συμπεριφορά.
Σήμερα ξέρουμε ότι και η εθνική μας συνείδηση και η οικονομική μας ανάπτυξη είχαν ξύλινα ποδάρια. Ξύλινα ποδάρια δε σημαίνει απλώς λάθη στον προγραμματισμό ή εύνοια σε προνομιούχους ή ρεμούλες και διοικητική διαφθορά. Αυτά υπάρχουν παντού και πάντοτε – «έως αν η αυτή φύσις ανθρώπων η», καθώς έλεγε ο Θουκυδίδης. Ξύλινα ποδάρια σημαίνει σαθρή υποδομή, δηλαδή αδιαφορία και ανυποψίαστη αφέλεια στον προσδιορισμό των ουσιωδών του βίου. Όλα – και η εθνική αυτοσυνειδησία και τα οικονομικά προγράμματα – χτίστηκαν όπως και οι πολυκατοικίες της Αθήνας: για το εφήμερο, βραχυπρόθεσμο κέρδος. Δίχως απώτερες προοπτικές και δίχως υποψία για τα ουσιώδη ερωτήματα: ποιοι είμαστε εμείς που έχουμε να ζήσουμε σε αυτό τον τόπο, και ποιες οι πραγματικές μας ανάγκες.
Η όποια πίστη στη μεγαλοστομία των διακοσμητικών ιδεωδών μας κατεδαφίστηκε με πάταγο στα χρόνια της δικτατορίας. Και τότε βγήκαμε στην αγορά αναζητώντας καινούργιο φανταχτερό φτιασίδι για τη γύμνια μας. Με ταχύτητα νεόκοπης μόδας άρχισε να φοριέται η «προοδευτικότητα»: ένας νεκραναστημένος διαφωτισμός, παρδαλό μίγμα κοραϊσμού και αριστερισμού, δυτικοπληξίας και λαϊκισμού. Και η ψιμυθίωση των πάντων με κάποια ξέφτια παλαιοντολογικού μαρξισμού – «επιστημονικού» οπωσδήποτε – της γενιάς του ’20. Και η μόδα έγινε μάρκετινγκ, μπήκε αδυσώπητα στο πολιτικό παιχνίδι, θρυμμάτισε και εξαφάνισε προϋποθέσεις και κανόνες για τη λειτουργία της δημοκρατίας, μεταμόρφωσε τους πολίτες σε οπαδούς – σε μαριονέτες που χοροπηδάνε κάτω από τα πολιτικά μπαλκόνια. Το τραγικότερο: διέλυσε την παιδεία, αχρήστευσε τη γλώσσα του λαού.
Για να φτάσουμε σήμερα και στην οικονομική κατάρρευση, που συντρίβει τα ξυλοπόδαρα της καταναλωτικής μας ευζωίας. Προοπτικές ανάκαμψης – μα είναι αστείο και να προφέρουμε τη λέξη. Ποιος να δουλέψει και γιατί, όταν η κυρίαρχη ιδεολογία μας επιβάλλει ένα και μόνο στόχο: την κτηνώδη απαίτηση της ατομικής εξασφάλισης, την «ευελιξία» του ψεύδους, τη στεγνή και φτηνή υλιστική ερμηνεία της ύπαρξής μας στον κόσμο.
Διαβάζουμε στα βιβλία πως κάποτε οι Έλληνες ήταν έτοιμοι και να πεθάνουν για την πατρίδα τους. Σήμερα μοιάζει να κηδεύουμε καθημερινά την πατρίδα και η μακάβρια εκφορά είναι σχεδόν μια πράξη ρουτίνας.. Που θα τελειώσει αυτό το ανεπίγνωστο ξόδι, κανένας δεν ξέρει. Θα τελειώσει με μια τουρκική κατάκτηση, με επανάληψη της τραγωδίας του γειτονικού μας Λιβάνου, με απορρόφησή μας από την Ευρώπη, με τον μετασχηματισμό μας σε προτεκτοράτο κάποιας Υπερδύναμης – μικρή σημασία έχει. Το τέλος μας έχει ουσιαστικά κριθεί από τις επιλογές μας.
Χ. Γιανναράς, Το Βήμα, 24-11-1985
Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2011
Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 2011
Τα ελεγεία της Οξώπετρας
ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ(1991)
ΑΚΙΝΔΥΝΟΥ, ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΥ, ΑΝΕΜΠΟΔΙΣΤΟΥ
Τώρα, στη βάρκα όπου κι αν μπεις άδεια θα φτάσει
Εγώ αποβλέπω· σ' έναν μακρύ θαλασσινό Κεραμεικό
Με Κόρες πέτρινες και που κρατούν λουλούδια. Θα'ναι νύχτα και
Αύγουστος
Τότε που αλλάζουν των αστερισμών οι βάρδιες. Και τα βουνά
ελαφρά
Γιομάτα σκοτεινόν αέρα στέκουν λίγο πιο πάνω απ' τη γραμμή του
ορίζοντα
Οσμές εδώ ή εκεί καμένου χόρτου. Και μια λύπη άγνωστης γενεάς
Που από ψηλά
κάνει ρυάκι πάνω στην αποκοιμισμένη θάλασσα
Λάμπει μέσα μου κείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει
Αχ ομορφιά κι αν δεν μου παραδόθηκες ολόκληρη ποτέ
Κάτι κατάφερα να σου υποκλέψω. Λέω: κείνο το πράσινο κόρης
οφθαλμού που πρωτο-
Εισέρχεται στον έρωτα και τ' άλλο το χρυσό, που όπου κι αν το
τοποθετείς ιουλίζει.
Τραβάτε τα κουπιά οι στα σκληρά εθισμένοι. Να με πάτε κει που
οι άλλοι παν
Δε γίνεται. Δεν εγεννήθηκα ν' ανήκω πουθενά
Τιμαριώτης τ' ουρανού κει πάλι ζητώ ν' αποκατασταθώ
Στα δίκαιά μου. Το λέει κι ο αέρας
Από μικρό το θαύμα είναι λουλούδι και άμα μεγαλώσει θάνατος
ΑΚΙΝΔΥΝΟΥ, ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΥ, ΑΝΕΜΠΟΔΙΣΤΟΥ
Τώρα, στη βάρκα όπου κι αν μπεις άδεια θα φτάσει
Εγώ αποβλέπω· σ' έναν μακρύ θαλασσινό Κεραμεικό
Με Κόρες πέτρινες και που κρατούν λουλούδια. Θα'ναι νύχτα και
Αύγουστος
Τότε που αλλάζουν των αστερισμών οι βάρδιες. Και τα βουνά
ελαφρά
Γιομάτα σκοτεινόν αέρα στέκουν λίγο πιο πάνω απ' τη γραμμή του
ορίζοντα
Οσμές εδώ ή εκεί καμένου χόρτου. Και μια λύπη άγνωστης γενεάς
Που από ψηλά
κάνει ρυάκι πάνω στην αποκοιμισμένη θάλασσα
Λάμπει μέσα μου κείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει
Αχ ομορφιά κι αν δεν μου παραδόθηκες ολόκληρη ποτέ
Κάτι κατάφερα να σου υποκλέψω. Λέω: κείνο το πράσινο κόρης
οφθαλμού που πρωτο-
Εισέρχεται στον έρωτα και τ' άλλο το χρυσό, που όπου κι αν το
τοποθετείς ιουλίζει.
Τραβάτε τα κουπιά οι στα σκληρά εθισμένοι. Να με πάτε κει που
οι άλλοι παν
Δε γίνεται. Δεν εγεννήθηκα ν' ανήκω πουθενά
Τιμαριώτης τ' ουρανού κει πάλι ζητώ ν' αποκατασταθώ
Στα δίκαιά μου. Το λέει κι ο αέρας
Από μικρό το θαύμα είναι λουλούδι και άμα μεγαλώσει θάνατος
Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011
Μνήμη Οδ. Ελύτη
Διαβάστε τα Δημόσια και Ιδιωτικά για να ...ανεβείτε λίγο ψυχολογικά!
http://www.uni-leipzig.de/~organik/giannis/Philosophie/Gedicht%203.pdf
http://www.uni-leipzig.de/~organik/giannis/Philosophie/Gedicht%203.pdf
Καλό μήνα!
Ἡ ἀπόφαση
Εἶστε ὑπὲρ ἢ κατά;
Ἔστω ἀπαντεῖστε μ᾿ ἕνα ναὶ ἢ μ᾿ ἕνα ὄχι.
Τὸ ἔχετε τὸ πρόβλημα σκεφτεῖ
Πιστεύω ἀσφαλῶς πὼς σᾶς βασάνισε
Τὰ πάντα βασανίζουν στὴ ζωὴ
Παιδιὰ γυναῖκες ἔντομα
Βλαβερὰ φυτὰ χαμένες ὦρες
Δύσκολα πάθη χαλασμένα δόντια
Μέτρια φίλμς. Κι αὐτὸ σᾶς βασάνισε ἀσφαλῶς.
Μιλᾶτε ὑπεύθυνα λοιπόν. Ἔστω μὲ ναὶ ἢ ὄχι.
Σὲ σᾶς ἀνήκει ἡ ἀπόφαση.
Δὲ σᾶς ζητοῦμε πιὰ νὰ πάψετε
Τὶς ἀσχολίες σας νὰ διακόψετε τὴ ζωή σας
Τὶς προσφιλεῖς ἐφημερίδες σας· τὶς συζητήσεις
Στὸ κουρεῖο· τὶς Κυριακές σας στὰ γήπεδα.
Μιὰ λέξη μόνο. Ἐμπρὸς λοιπόν:
Εἶστε ὑπὲρ ἢ κατά;
Σκεφθεῖτε το καλά. Θὰ περιμένω.
Μανόλης Αναγνωστάκης
Εἶστε ὑπὲρ ἢ κατά;
Ἔστω ἀπαντεῖστε μ᾿ ἕνα ναὶ ἢ μ᾿ ἕνα ὄχι.
Τὸ ἔχετε τὸ πρόβλημα σκεφτεῖ
Πιστεύω ἀσφαλῶς πὼς σᾶς βασάνισε
Τὰ πάντα βασανίζουν στὴ ζωὴ
Παιδιὰ γυναῖκες ἔντομα
Βλαβερὰ φυτὰ χαμένες ὦρες
Δύσκολα πάθη χαλασμένα δόντια
Μέτρια φίλμς. Κι αὐτὸ σᾶς βασάνισε ἀσφαλῶς.
Μιλᾶτε ὑπεύθυνα λοιπόν. Ἔστω μὲ ναὶ ἢ ὄχι.
Σὲ σᾶς ἀνήκει ἡ ἀπόφαση.
Δὲ σᾶς ζητοῦμε πιὰ νὰ πάψετε
Τὶς ἀσχολίες σας νὰ διακόψετε τὴ ζωή σας
Τὶς προσφιλεῖς ἐφημερίδες σας· τὶς συζητήσεις
Στὸ κουρεῖο· τὶς Κυριακές σας στὰ γήπεδα.
Μιὰ λέξη μόνο. Ἐμπρὸς λοιπόν:
Εἶστε ὑπὲρ ἢ κατά;
Σκεφθεῖτε το καλά. Θὰ περιμένω.
Μανόλης Αναγνωστάκης
Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2011
Θεατρικές παραστάσεις
Στις παραπάνω ιστοσελίδες μπορεί κανείς να δει αξιόλογες παραστάσεις τραγωδιών που διδάσκονται στο σχολείο.
Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2011
Συμπόσιο: "Ο Εικοστός αιώνας στην ποίηση του Ελύτη. Η ποίηση του Ελύτη στον εικοστό πρώτο αιώνα"
MEGARON PLUS
Συμπόσιο αφιερωμένο στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη
με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννησή του
"Ο Εικοστός αιώνας στην ποίηση του Ελύτη. Η ποίηση του Ελύτη στον εικοστό πρώτο αιώνα"
Η διαμόρφωση της ποιητικής του ταυτότητας, η διασταύρωσή του με τα κυρίαρχα καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης, η παρουσία της ελληνικής διαχρονίας στο έργο του, ο πολυσήμαντος ρόλος της γλώσσας, η φυσική μεταφυσική, οι ηθικές αξίες καθώς η πίστη στις πολλαπλές δυνατότητες της ποιητικής λειτουργίας αποτελούν κυρίαρχους άξονες μιας νέας ερμηνευτικής προσέγγισης στην ποίηση του Ελύτη.
Πρώτη ημέρα:
17:00, Ποιητική γραφή - Λυρισμός - ΕικόναΠρόεδρος: Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Ομιλητές:
Μίκης Θεοδωράκης: "Οδυσσέας Ελύτης - Ο Έλληνας Επαναστάτης"
Δημήτρης Μαρωνίτης: "Ο νεοελληνικός λυρισμός πριν και μετά τον Ελύτη"
Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα: "Ο εικαστικός Ελύτης και η συνγυμνασία των αισθήσεων"
David Connolly: "Η Μαγεία του Ελύτη"
Μιχάλης Κοπιδάκης: "Της Δικαιοσύνης ήλιε..." Μιά άλλη ανάγνωση
19:30, Γλώσσα - Ηθικές αξίες - Μεταφυσική
Πρόεδρος: Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα
Ομιλητές:
Γεώργιος Μπαμπινιώτης: "Ο μεταγλωσσικός Ελύτης"
Κώστας Γεωργουσόπουλος: "Τρία κλειδιά ανάγνωσης για την Μαρίνα των Βράχων"
Άρης Μπερλής: "Ο Ελύτης σήμερα"
Μιχαήλ Λειβαδιώτης:"Ο παράφορος χρόνος, ο μικρόψυχος καιρός κι η ισόβια στιγμή"
Paola Maria Minucci: "Η Ελλάδα πέρα από την Ελλάδα στην ποίηση του Ελύτη"
Η γλώσσα εργασίας του συμποσίου θα είναι τα ελληνικά
Συμπόσιο αφιερωμένο στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη
με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννησή του
"Ο Εικοστός αιώνας στην ποίηση του Ελύτη. Η ποίηση του Ελύτη στον εικοστό πρώτο αιώνα"
Η διαμόρφωση της ποιητικής του ταυτότητας, η διασταύρωσή του με τα κυρίαρχα καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης, η παρουσία της ελληνικής διαχρονίας στο έργο του, ο πολυσήμαντος ρόλος της γλώσσας, η φυσική μεταφυσική, οι ηθικές αξίες καθώς η πίστη στις πολλαπλές δυνατότητες της ποιητικής λειτουργίας αποτελούν κυρίαρχους άξονες μιας νέας ερμηνευτικής προσέγγισης στην ποίηση του Ελύτη.
Πρώτη ημέρα:
17:00, Ποιητική γραφή - Λυρισμός - ΕικόναΠρόεδρος: Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Ομιλητές:
Μίκης Θεοδωράκης: "Οδυσσέας Ελύτης - Ο Έλληνας Επαναστάτης"
Δημήτρης Μαρωνίτης: "Ο νεοελληνικός λυρισμός πριν και μετά τον Ελύτη"
Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα: "Ο εικαστικός Ελύτης και η συνγυμνασία των αισθήσεων"
David Connolly: "Η Μαγεία του Ελύτη"
Μιχάλης Κοπιδάκης: "Της Δικαιοσύνης ήλιε..." Μιά άλλη ανάγνωση
19:30, Γλώσσα - Ηθικές αξίες - Μεταφυσική
Πρόεδρος: Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα
Ομιλητές:
Γεώργιος Μπαμπινιώτης: "Ο μεταγλωσσικός Ελύτης"
Κώστας Γεωργουσόπουλος: "Τρία κλειδιά ανάγνωσης για την Μαρίνα των Βράχων"
Άρης Μπερλής: "Ο Ελύτης σήμερα"
Μιχαήλ Λειβαδιώτης:"Ο παράφορος χρόνος, ο μικρόψυχος καιρός κι η ισόβια στιγμή"
Paola Maria Minucci: "Η Ελλάδα πέρα από την Ελλάδα στην ποίηση του Ελύτη"
Η γλώσσα εργασίας του συμποσίου θα είναι τα ελληνικά
Χορηγοί επικοινωνίας
GALAXY, IN.GR, CULTURENOW.GR
Ενημερωτικές συναντήσεις για τον Ελύτη
Κύκλος ενημερωτικών συναντήσεων στα σχολεία στο πλαίσιο του Έτους Ελύτη 2011
Στο πλαίσιο των δράσεων για τον εορτασμό του έτους Ελύτη το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) οργανώνει κύκλο ενημερωτικών συναντήσεων γύρω από την ποιητική του Οδυσσέα Ελύτη: το έργο του, η σχέση του με τη «Γενιά του΄30», η πρόσληψη του έργου του εντός κι εκτός Ελλάδας, ο άνθρωπος και ο δημιουργός απέναντι στη φύση, η σχέση με το τοπίο και την Ιστορία, κ.ά..
Ο κύκλος πραγματοποιείται αποκλειστικά σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την περίοδο Οκτώβριος 2011-Ιανουάριος 2012.
Το πρόγραμμα απευθύνεται προς τους εκπαιδευτικούς και υπεύθυνους σχολικών βιβλιοθηκών που θα αναλάβουν να προετοιμάσουν τους μαθητές με στόχο να τους φέρει πιο κοντά στο έργο του νομπελίστα ποιητή και να συμβάλει ώστε να εμβαθύνουν στις έννοιες, την πολυσημία των νοημάτων και των γλωσσικών σχημάτων της ποιητικής του Ελύτη κινητοποιώντας το ενδιαφέρον τους για τη λογοτεχνία, ερμηνεία και κριτική κειμένων και κατά συνέπεια την καλλιέργεια της κριτικής τους σκέψης.
Συμμετέχουν συγγραφείς και μελετητές του έργου του Ελύτη που έχουν δηλώσει συμμετοχή στο πρόγραμμα μέχρι τώρα, ενώ ο κατάλογος ανανεώνεται. Τα ονόματα παρατίθενται με αλφαβητική σειρά:
Ανθούλα Δανιήλ, Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Δημήτρης Καλοκύρης , Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος, Ελένα Κουτριάνου (μόνο σε σχολεία της ΑΤΤΙΚΗΣ), Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου (μόνο σε σχολεία της ΑΤΤΙΚΗΣ), Λίνα Λυχναρά, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Άρης Μπερλής (μόνο σε Λύκεια), Νικήτας Παρίσης, Στρατής Πασχάλης, Μαριλένα Πρωίμου – Ερηνάκη, Θεοδόσης Πυλαρινός.
Δείτε σχετικά:
Πηγή: ΕΚΕΒΙ
Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2011
Χρόνια Πολλά
Εύχομαι Χρόνια Πολλά σε όλους για την πολύ ιδιαίτερη (εκτός από επετειακή) σημερινή ημέρα...
Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2011
Τετάρτη 26 Οκτωβρίου 2011
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
-
της Rebecca Alber Ποιο είναι το αντίθετο ενός διαβαθμισμένου μαθήματος; Θα ήταν να ειπωθεί στους μαθητές κάτι σαν “Διαβάστε τη σελίδ... -
Το βίντεο αυτό ήταν η συμμετοχή του ΓΕΛ Ψυχικού στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα του 12ου Συμποσίου UNESCO 2012. Δείτε το συνάδελφοι, για να μου π...
